Tag: manNi śpiewa

Kim jestem

fot. Marianna Patkowska

Postanowiłam sobie dziś zrobić imieninowy prezent w postaci wpisu, który długo we mnie dojrzewał. Jakiś czas temu polecałam filmik mojej duchowej mentorki Iyanli Vanzant „Acts of Faith Spiritual Spa: Relationship with Self”. Nie należy do najkrótszych, ale jest zdecydowanie wart zobaczenia i przemyślenia. Iyanla prawie zawsze powtarza, że do pełnej integracji z samym sobą, która przynosi szczęście i poczucie, że jesteśmy w odpowiednim miejscu, potrzebna jest jasność, co do tego, kim jesteśmy. Łatwo powiedzieć, że trzeba taką jasność posiąść, ale dużo trudniej spróbować się do niej dogrzebać.
Ten filmik jest dla mnie tak ważny właśnie dlatego, że po raz pierwszy usłyszałam od Iyanli praktyczne wskazówki, z których skorzystałam, a doświadczenie, jakie przy tej okazji zdobyłam, okazało się bardzo oczyszczające i uwalniające.

Kim jestem – ćwiczenia praktyczne

fot. Marianna Patkowska

Rada okazała się banalnie prosta – nabyć zeszyt i przez dwadzieścia jeden dni codziennie odpowiadać w nim na jedno pytanie:

Kim jestem?

Najistotniejsza była systematyczność i regularność, które sprawiły, że udało mi się każdego dnia zagospodarować wartościowy, intymnie spędzony z samą sobą czas (czasem było to tylko kilka minut, liczyła się jednak jego jakość). Drugim istotnym elementem było pisanie ręczne, które pobudza trochę inne rejony mózgu – dlatego w niektórych rodzajach terapii tak często się je zaleca.
Jako człowiek słowa pisanego mam naturalną łatwość pisania, która w połączeniu z moim wrodzonym ekshibicjonizmem napędza mnie do tworzenia tekstów, które będą czytane przez innych (i nieważne, czy chodzi o blogowy wpis, list do kogoś, czy facebook’owy post). Robię to chętnie, żeby nie powiedzieć, że wręcz obsesyjnie. Jednak zmierzenie się z kartką papieru (co – ponieważ nie mówimy o notatkach lub listach zakupowych – już jest dla mnie dyskomfortem), która po zapisaniu ma pozostać między mną a mną było… lekko przerażające. Z góry uprzedzając ewentualne pytanie, tak, pisałam kiedyś pamiętniki. Miałam ich całkiem sporo. Jednak pamiętnik szybko stał się dla mnie jednym z rozlicznych wyimaginowanych przyjaciół, więc pisząc go, doświadczałam podniecającego uczucia bycia podglądaną (to też jeden z powodów, dla których nie używałam zasłon, mieszkając naprzeciwko męskiego poprawczaka, więc to prawdopodobnie głębszy problem). Tu okazało się, że częścią zadania jest nawiązanie relacji z sobą, więc postanowiłam treścią swojego zeszytu nie dzielić się z nikim, nawet z Partnerem, z którym do tej pory dzieliłam się wszystkim.
Po trzech pełnych tygodniach mogę powiedzieć, że to jedno z najtrudniejszych zadań i że nie mam absolutnie żadnej pewności, czy wykonałam je dobrze.

fot. Marianna Patkowska

Rozkładać się na części… mowy

fot. Marianna Patkowska

Siedząc, czasami kompletnie bezradna, nad swoim zeszytem szybko zaobserwowałam zdumiewającą zależność – w mojej głowie wzbierała lawina przymiotników na swój własny temat. Wśród nich były i te zasłyszane (zarówno miłe, niemiłe, prawdziwe czy krzywdzące), i te które określają mnie chyba wiernie, a także te, do których miana aspiruję. Nieraz czułam, że mogłabym zapisać nimi cały zeszyt, tylko… przecież nie o przymiotniki chodziło, lecz o rzeczowniki. Pytanie nie brzmiało przecież:

Jaka jestem?

– jak pytanie nie brzmiało,

lecz:

Kim jestem?

– jak pytanie brzmiało

Znalezienie określającego mnie rzeczownika okazało się dla mnie szalenie trudne. Zmierzyłam się na przykład z tematem mojej płci i tym, jak właściwie ją postrzegam. Dopiero wtedy zrozumiałam, że choć jest kilka rzeczowników, które określają mnie lepiej niż akurat „kobieta”, to ten jest całkiem adekwatny (i wcale nie dlatego, że nie daję sobie przyzwolenia na bycie np. osobą niebinarną – daję, tylko nią po prostu nie jestem).
Nie było żadnych sztywnych zasad co do tego, jak mam prowadzić swój zeszyt. Niektóre odpowiedzi więc zaczęły się powtarzać. Szybko zauważyłam też, że różne czynniki zewnętrzne mocno wpływają na to, jak się postrzegam i jak o sobie w danym momencie myślę. Trochę mnie to zaniepokoiło, ale to też przecież jakaś prawda o mnie, którą musiałam poznać.

fot. Marianna Patkowska

Trochę brudu

fot. Marianna Patkowska

Jednym z głównych powodów, przez które tak surowo oceniłam na samym początku naszej znajomości Drapieżnika (który niespodziewanie okazał się Mężczyzną Mojego Życia, docelowo stając się moim życiowym Partnerem) był jego – dość kontrowersyjny, jak na to, że Partner jest specjalistą od reklamy – sposób zaprezentowania się z możliwie jak najgorszej strony. Wylał na mnie cały swój nagromadzony latami brud, z którym zdążył się już pogodzić, a ja byłam na to wtedy kompletnie niegotowa. Koncepcja ryzykowna, biorąc pod uwagę moją nadwydajność mentalną i umiejętność dopisywania najgorszych scenariuszy do wszystkiego. Na ten przykład, jak ktoś mi mówi, że zrobił coś, z czego po latach nie jest dumny, moją pierwszą myślą nigdy nie jest ta, że może był dla kogoś zbyt obcesowy, ale że zamordował z zimną krwią, a potem rozczłonkował zwłoki, z którymi wcześniej jeszcze zdążył odbyć stosunek. Wydaje mi się to całkiem prawdopodobne i wręcz uważam go za dobrego człowieka, bo nie każdego po takich doświadczeniach stać na krytyczną autorefleksję. Tak więc, kiedy on z perspektywy czasu już widział, że jakieś jego zachowania w przeszłości mogły być nieodpowiednie, ja – kompletnie pomijając dzielące go od tych wydarzeń dekady i jego wiedzę na tamten moment – automatycznie rejestrowałam informację, że postępował kiedyś cynicznie, choć było to bardzo dalekie od prawdy i dla niego krzywdzące. Jednak czemu dziś o tym wspominam? Nie do końca się z nim co prawda zgadzam w tym, że wywalenie wszystkich swoich brudów na dzień dobry każdemu, z kim chce się być szczerym jest słuszne, jednak urzekła mnie (jak się już otrząsnęłam) jego gigantyczna świadomość siebie. Pomyślałam, że chciałabym umieć być tak bezwzględnie szczera z samą sobą, bo to może być właśnie odpowiednia droga do mojej upragnionej wewnętrznej integracji.
Jako mała dziewczynka wierzyłam w to, że można być ideałem, a każdego, kto pokazywał mi, że jednak nim nie jestem – ludzie są dla nas zawsze lustrami – traktowałam jak wroga. Tymczasem wiara w to, że można osiągnąć nieosiągalne (ludzie z natury po prostu nie są idealni) to tkwienie w kłamstwie. Na kłamstwie nie da się zbudować dobrej wartościowej relacji z samym sobą, a co za tym idzie, nie da się jej również zbudować z nikim innym.
Zaakceptujmy więc, że w każdym z nas jest trochę brudu. Czasem może nam nawet być z nim wygodnie. Najważniejsze jednak, żeby co jakiś czas robić większe porządki. Sama przez trzydzieści cztery lata swojego życia jadłam mięso, a teraz ciągle jeszcze od czasu do czasu zdarza mi się jeść ryby – nie można nazwać tego postawą moralną i doskonale zdaję sobie już z tego sprawę. Jednak im szybciej sobie uświadomimy, że jesteśmy ułomni, tym bardziej czuli i wyrozumiali dla siebie będziemy, powoli idąc w kierunku lepszej, bo prawdziwszej wersji siebie. Czy akceptacja swoich wad oznacza odpuszczanie sobie? W pewnym sensie tak. Odpuszczamy sobie jednak nie pracę nad sobą (która jest niesłychanie ważna), lecz sztucznie stwarzaną presję. Przykład, który podam nie jest najbardziej trafny, bo wygląd zewnętrzny nie jest wadą, ale zaryzykuję: jeśli np. chcielibyśmy schudnąć kilka lub kilkanaście kilogramów, musimy sobie uświadomić, że decydujemy się na trudny, żmudny i przede wszystkim długotrwały proces. Czy pomoże nam, jeśli w jego trakcie będziemy o swoim ciele mówić źle, bez przerwy wytykając mu, że nie wygląda tak, jak chcielibyśmy, żeby wyglądało? Skoro już weszliśmy na tę wyboistą drogę ćwiczeń sportowych i wprowadzania w życie nowych nawyków żywieniowych, dopieszczajmy się, chwaląc samych siebie za wytrwałość i dyscyplinę. Polubmy to, z czym się będziemy musieli przez jakiś czas zmierzać. Nie dokładajmy sobie dodatkowych obciążeń w postaci wrogiego nastawienia do naszego ciała. Jest wyjątkowe i jedyne w swoim rodzaju!
Podobnie jest z ułomnościami naszego charakteru. Nie biczujmy się za to, że mamy jakoś. Bądźmy dumni, kiedy to wreszcie odkryjemy i poczynimy kroki, by wyeliminować z naszego postępowania to, co nas nie rozwija i stawia na pozycji, na której nie chcemy już stać.

fot. Marianna Patkowska

Dążenie do równowagi

fot. Marianna Patkowska

Jednym z najciekawszych moich doświadczeń podczas początkowej fazy relacji z Drapieżnikiem było najpierw odróżnienie tego, co moje i wewnętrzne od tego, co czyjeś i zewnętrzne, a potem zbudowanie w sobie umiejętności balansowania między tymi dwiema płaszczyznami. Jestem osobą łatwo popadającą w skrajności, więc zdarzało mi się wcześniej albo bezgranicznie wierzyć w głos zewnętrznego świata (najczęściej w postaci jakiejś osoby) i odrzucać własne przekonania, albo wierzyć tylko w to, co wewnątrz mnie i odrzucać wszystko, co zewnętrzne. Tymczasem te dwie płaszczyzny są tak samo prawdziwe, jak i fałszywe, a prawdę przynosi dobre ich rozpoznanie i umiejętność czerpania z każdej tego, co dla nas najlepsze.
Jako gatunek stadny potrzebujemy, chciał nie chciał, innych ludzi. Jednak bezrefleksyjność i nieumiejętność życia samemu paradoksalnie bardzo obniża naszą atrakcyjność dla innych. W końcu skoro nie jesteśmy na tyle ciekawym partnerem dla nas samych, by chcieć ze sobą przebywać, to tym bardziej nie staniemy się w magiczny sposób ekscytującym partnerem dla drugiej osoby. Chociaż robimy oczywiście wszystko, żeby tę prawdę zagłuszyć, a powyższa teza zwyczajnie nas złości.
Z moich osobistych doświadczeń wynika, że regularny detoks od czynników zewnętrznych potrafi zdziałać cuda. Z drugiej strony zbyt długie stronienie od ludzi, choć w założeniu ekscytujące, również potrafi wyrządzić nam samym krzywdę. Plusem stykania się z innymi punktami widzenia jest rozszerzanie horyzontów, weryfikacja swoich przekonań i poczucie wspólnoty. Plusem zanurzenia się w sobie jest zakotwiczenie się w tym, co jest naszą esencją oraz zrozumienie, w którym kierunku musimy podążać, a do obu tych prawd mamy dostęp tylko my sami i nikt – mimo największej mądrości i najszczerszych intencji – nie wie tego lepiej od nas. Bez zakotwiczenia w sobie kontakty z innymi mogą stać się niebezpieczne, powodując, że zaczniemy dryfować (a warto pamiętać, że ile ludzi, tyle pomysłów… również na nasze życie). Z kolei bez weryfikacji naszych przekonań poprzez kontakt z innymi, nasza własna głowa może nas sprowadzić na manowce. Moja wyobraźnia, ale też niepewność siebie, jak również od jakiegoś czasu depresja i ciężkie stany lękowe powodują, że czasem mój własny mózg mnie okłamuje. Podpowiada mi rzeczy nie tylko nieprawdziwe, ale też takie, w które wiara mocno mnie krzywdzi. Mimo, że na poziomie intelektualnym rozumiem, co się ze mną dzieje, nie zawsze mi to pomaga, a czasem wręcz potęguje poczucie popadania w obłęd. To moment, w którym dobrze zmienić płaszczyznę i rozmawiać z ludźmi. Na ogół okazuje się, że dzielimy ze sobą bardzo podobne doświadczenia, różni nas jednak podejście do nich. Jeśli wysłuchamy kilku odmiennych punktów widzenia, zrozumiemy, że nasze demony to tylko jedna z perspektyw, której wcale nie musimy, a wręcz nie powinniśmy wybierać. Może tu tkwi w ogóle sedno – żeby dobrze rozpoznać demony, bo one na ogół są w nas, ale czasem też na zewnątrz, w toksycznych ludziach. Warto więc pamiętać, że i na tej, i na tej płaszczyźnie czają się niebezpieczeństwa, ale też i tu, i tu czeka na nas coś bardzo wartościowego.

fot. Marianna Patkowska

Nie wszystko każdemu

fot. Marianna Patkowska

Po lekturze swojego prowadzonego przez trzy tygodnie dziennika doszło do mnie, że jestem przede wszystkim artystką (choć mam problem z tym słowem, bo wydaje mi się, że jest nacechowane pozytywnie i nie wypada tak o sobie napisać, choć wiem, że jest absolutnie neutralne i określa zarówno wykonywaną pracę, jak i pewne do niej skłonności determinujące sposób myślenia) oraz WWO, czyli osobą wysoko wrażliwą, inaczej nadwydajną mentalnie lub prawopółkulowcem. Sporo pisałam o tym na blogu, recenzując książki Christel Petitcollin, ale – w największym skrócie – należę do 15% populacji, która ma „inne okablowanie mózgu”. Nie jest to ani choroba, ani zaburzenie – ot, anomalia neurologiczna. Potrafi być cudowna, ale niedawno przekonałam się, dosyć dotkliwie, że istnieją warunki, które uniemożliwiają mi sprawne funkcjonowanie i to moją rolą jest się na nie nie godzić.
Bardzo długo pozostawałam pod ogromnym wrażeniem słów Iyanli Vanzant o tym, że wewnętrzna integracja oznacza bycie zawsze sobą, w każdej sytuacji. Dostrzegałam w tym pewien rodzaj upragnionej spójności. Tymczasem zrozumiałam, że moją urodą jest specyficzny rodzaj wrażliwości, który sprawia, że czynniki zewnętrzne mają na mnie i moje myślenie ogromny wpływ. Najprostszym z brzegu przykładem są pory roku, czy nawet pogoda – każda generuje trochę inne moje myślenie i nastawienie. Podobnie jest też z miejscami i ludźmi. Ryzyko dryfowania, o którym wielokrotnie wspominałam, jest duże, próbuję więc wypracować w sobie taki obszar, który zawsze bez względu na wszystko będzie taki sam, stanowiąc mój azyl. Nie zmienia to jednak faktu, że z niektórymi ludźmi chcę przebywać, bo mam przeświadczenie, że czas spędzany z nimi mnie wewnętrznie wzbogaca, a z innymi nie, bo wyczuwam w nich inwazyjność i starając się do nich dostosować, zaczynam postępować wbrew sobie. „Przemęczenie się”, czy „niezwracanie uwagi na to, co jest dla mnie trudne” nie jest w moim przypadku żadnym rozwiązaniem.
I dziś już chyba nie wywieram na sobie presji, że muszę każdemu pokazywać wszystkie swoje barwy. Nie muszę. Choć oczywiście najlepiej otoczyć się tylko tymi, przed którymi warto się odsłonić; zwłaszcza, jeśli ma się tak dużo do zaoferowania.

fot. Marianna Patkowska

P.S. Na deser łączę z dumą cover jednej z moich ulubionych piosenek Nirvany, której tekst jest mi niesłychanie bliski, bo idealnie opisuje mój sposób postrzegania świata.

Głupi

Nie jestem jak oni,
ale mogę poudawać
Słońce się schowało,
ale ja mam światło
Dzień się skończył,
ale bawię się świetnie
Myślę, że jestem głupi,
a może po prostu szczęśliwy…
Myślę, że jestem szczęśliwy…

Moje serce jest złamane,
ale mam trochę kleju
Pomóż mi
i powdychajmy go razem
Będziemy krążyć,
wzbijając się do chmur,
Potem zejdziemy na ziemię
i będziemy mieć kaca

Oskalpuj słońce
i zaśnij
Zanurz się w marzeniach,
dusza jest tania
Odrobiłem lekcję,
życz mi szczęścia
Zgaś pożar
Obudź mnie

fot. Marianna Patkowska

Powrót z planety Dyskomfort

fot. Bożena Szuj

Ponad rok temu napisałam „Wycieczkę na planetę Dyskomfort” – tekst o przełomowym wydarzeniu w moim życiu, jakim było poznanie Drapieżnika (jak go w celu utrudnienia identyfikacji nazwałam).

Jeśli ktoś tego wpisu jeszcze nie czytał (lub czytał, ale go nie pamięta), zachęcam do lektury, bez której „Powrót z planety Dyskomfort” może się wydać niekompletny.

Na mojej drodze pojawiła się osoba, która przez cały pakiet czynników zewnętrznych była mi z początku na tyle obca i w jakimś sensie nawet obojętna, że postanowiłam przy jej pomocy wejść w silną stabilną relację… ze sobą samą. Było to możliwe jedynie przy założeniu, że każde z nas pochodzi z innego świata, uznaje inne wartości, a polubienie się nie jest głównym celem tej znajomości, choć nie zaskoczyło mnie, że z biegiem czasu nawiązała się nawet pewna nić sympatii między nami. Siłą tego kontaktu była zmiana wektorów w mojej głowie i przyjęcie, że na żadnym napotkanym człowieku nie mogę się – jak dotychczas – uwiesić, oczekując, że się mną zaopiekuje. Każdy ma prawo świadomie lub nieświadomie nas skrzywdzić, a przeciwdziałania temu i opieki możemy oczekiwać wyłącznie od siebie samych. Wchodziłam więc w dyskusje na terenach dla siebie niekomfortowych, sprawdzając, czy uda mi się zidentyfikować i jasno wyartykułować swoje granice (zarówno dotyczące tematów, jak i – co chyba ważniejsze – sposobów mówienia o niektórych sprawach). Na ogół mi się udawało. Powoli zaczęliśmy się uczyć swojej odmienności, a nawet dochodzić do wniosku, że nie zawsze to, co za nią braliśmy, faktycznie nią jest.
Na początku naszej znajomości zastanawiałam się, jak to możliwe, by w jednym człowieku było tyle szumu i bałaganu. Jednak kiedy pospadały resztki maski, którą z niezrozumiałych dla mnie powodów przywdział, zobaczyłam pogubionego, nieszczęśliwego chłopaka z historią tak boleśnie przeczołganego przez życie i niewierzącego w swoje prawdziwe wewnętrzne piękno, że chwytającego się – być może w celu zaimponowania mi (choć niezbyt fortunnego) – rzeczywiście brzytwy. Na szczęście udało mi się ją w porę chwycić i odłożyć, zanim się nią pokaleczył.
Traktowałam całe to doświadczenie, jak rodzaj eksperymentu. Poczułam się po nim silna, bo miałam wrażenie, że się ochroniłam. I że jestem już w zetknięciu z drugą osobą zupełnie inna niż wcześniej. Bliższa prawdziwej sobie. Asertywna, otwarta, odrębna. To mnie zaskoczyło. Nie znałam siebie takiej.
Przyszła pora na zakończenie tej wyjątkowej relacji, bo wiedząc, jak bardzo absorbującą kobietą jestem, rozumiałam, że potrzebuję albo stuprocentowej atencji (a dostanie jej nie było w tamtym momencie możliwe), albo żadnej. Próby wycofania się spełzły jednak na niczym. Czułam się przytrzymywana za rękę i kuszona wizją posiadania brata i przyjaciela, jakiego nigdy dotąd nie miałam. Wiedziałam na pewno jedno: ten człowiek wyciągnął mnie daleko poza strefę mojego komfortu i nieustannie inspirował do ciągłego rozwoju. To mnie fascynowało, było intelektualnym i emocjonalnym wyzwaniem. Podobno byłam bezlitosna, „waląc w niego jak w bęben”. Wydawało mi się wtedy, że to lubił. (Po czasie okazało się, że jednak tego nie lubił.) Może faktycznie zbyt mocno okopałam się na swoich pozycjach, ale nasze kompletnie różne – jak wtedy myślałam – moralne postawy sprawiały, że czułam potrzebę bycia bardzo radykalną. Uważałam, że nie czas na rozważania o odcieniach szarości (które przecież doskonale widzę), kiedy ktoś najwyraźniej nie odróżnia czarnego od białego. Źle go oceniłam. Odróżniał czarne od białego dużo głębiej niż większość ludzi, których znam. Na swoje usprawiedliwienie mam jedynie to, że dziś już rozumiem, że rozmowa z osobą o mocno zaniżonym poczuciu własnej wartości wymaga świadomości, że będzie ona przedstawiać fakty na swoją niekorzyść, że postawi się zawsze w gorszym świetle niż by mogła; że będzie najsurowszym sędzią dla samego siebie. Wtedy tego nie wiedziałam. To było zresztą źródłem wielu nieporozumień, bo jeśli coś nie składa mi się w spójną całość, na ogół mocno mnie uwiera i sprawia, że zaczynam szukać sensu na własną rękę, co najczęściej nie kończy się fortunnie (zrozumie to każdy, kto doświadczył kontaktu z jakimkolwiek prawopółkulowcem).

Koniec i początek

Cała opisana w „Wycieczce na planetę Dyskomfort” sytuacja rozgrywała się – choć mnie samej trudno w to uwierzyć – w ciągu zaledwie dwóch tygodni i kilku dni. Jej koniec był zasmucająco banalny – Drapieżnik przekroczył granicę ustaloną jako nieprzekraczalną, więc było dla mnie jasne (choć przykre), że to ostatnia próba dla mnie, czy z desperacji wybiorę nielojalność wobec siebie samej i będę rozdawać kolejne szanse, czy chirurgicznym cięciem skończę znajomość. Wyszłam z niej pomyślnie. Nie wiem nawet, czy było mi ciężko. Było mi dziwnie, ale ten niesamowity czas pomógł mi się zwrócić ku sobie, zrozumieć, że nie opuszczę się aż do śmierci. Być może przerabiałam traumę z wczesnej młodości, kiedy zawiodłam sama siebie w najtragiczniejszy z możliwych sposobów, nie umiejąc sobie poradzić z ogromem czyjejś podłości. Nie wiedziałam wtedy, że ta podłość nie mówi niczego o mnie. Dziś, mądrzejsza o tamte doświadczenia, zrozumiałam, że jeśli mam wybierać między sobą a kimkolwiek, wybór siebie musi być oczywisty. O dziwo tym razem był. Czułam wdzięczność do Drapieżnika za te wszystkie ważne lekcje, za odkrycie, że wreszcie mam kogoś, na kogo zawsze mogę liczyć, kto wyciągnie mnie z najgorszych tarapatów i zawsze obroni – siebie! Odzyskałam integralność ze sobą. Doceniłam swój wreszcie współpracujący z emocjami umysł. Wszystko zaczęło się układać. Oprócz jednego elementu. Pod każdym względem było tak dobrze, że nie chciałam tego zbyt mocno rozgrzebywać, ale zaczęłam mieć wrażenie, że weszłam na tak wysoki poziom samoświadomości, że… utraciłam bezpowrotnie łączność ze swoimi uczuciami. Że za bardzo wszystko rozumiem, by móc jeszcze cokolwiek poczuć. Myślałam, że to cena, którą muszę zapłacić.
Po trzech tygodniach Drapieżnik znalazł sposób, by do mnie dotrzeć ze swoim pożegnalnym listem, którego lektura (a liczył aż jedenaście stron!) była dla mnie przełomowa. Przede wszystkim zrozumiałam, że tamto przekroczenie moich granic wynikało wyłącznie z bezmyślności. Dziś myślę też, że było zachowaniem autodestrukcyjnym – motywowanym podświadomą chęcią zniszczenia czegoś, co było piękne i wartościowe. Kilka dni czytałam ten list bez przerwy. Nauczyłam się go w końcu na pamięć. I… odnalazłam w sobie brakujący element. Wreszcie zauważyłam wypełniające mnie po brzegi uczucie. Bez wstydu, bez cienia wątpliwości, bez kreowania jakichkolwiek scenariuszy, bez chęci posiadania. Czyste, żywe uczucie nieszukające ani poklasku, ani spełnienia, a przede wszystkim nieodbierające mi mnie. Wszystko dopiero wtedy znalazło swoje właściwe miejsce. (Dopiero wtedy zrozumiałam też w pełni magiczną piosenkę Ramony Ray „Wiem i mam”.) Dawno nie uroniłam tylu (niewiarygodnie oczyszczających) łez! Odkryłam też literacki talent Drapieżnika (nie pamiętam, kiedy czytałam coś równie znakomicie napisanego).
Z drugiej strony, biorąc pod uwagę efektywność, był to chyba najgorszy list pożegnalny na świecie, bo nie dość, że niczego nie zakończył, to jeszcze tak naprawdę wszystko dopiero zaczął. Reszta potoczyła się niesamowicie szybko. Po trzech miesiącach, podczas których całkowicie przemeblował swoje życie, przyjechał do mnie jako wolny i gotowy na związek ze mną mężczyzna. Od tego momentu staliśmy się, z niewielkimi przerwami, właściwie nierozłączni.

I żyli długo i szczęśliwie

Czy to takie proste, że ludzie trafiają na siebie, zaczynają mieć przeświadczenie, że są dla siebie stworzeni i już wszystko układa się jak w bajce? Oczywiście, że nie! Potem okazuje się, że ona lubi zostawiać na stołach kubki z niedopitymi napojami, a on… właściwie nie ma wad, co niemiłosiernie ją drażni, bo początek znajomości wcale nie wskazywał na to, że w wyścigach o tytuł łatwiejszego partnera może w ogóle mieć jakąś konkurencję.
W zdrowym związku nie chodzi zresztą o to, żeby na siłę spełniać czyjekolwiek wyobrażenia idealnego życia we dwoje – to prosta droga do przyznania sobie prawa do przejęcia (niedopuszczalnej w partnerstwie) kontroli nad drugim człowiekiem. Myślę, że chodzi o umiejętność rozmowy i bezgraniczną szczerość, bez której nie da się zbudować nic wartościowego. Wiem, że nie byłabym dziś szczęśliwa, gdybym nie zrozumiała, że człowiekiem swojego życia jestem tylko i wyłącznie ja sama. Ukochany jest moim towarzyszem, przyjacielem i wsparciem. Pięknym wewnętrznie i zewnętrznie mężczyzną, którego szanuję, podziwiam i uwielbiam; właścicielem najdłuższych i najpiękniejszych męskich rzęs, jakie kiedykolwiek widziałam i najcudowniejszej barwy głosu, jaką kiedykolwiek słyszałam. Jest silnym, niezależnym, wolnym istnieniem. Piekielnie inteligentnym, niebywale mądrym, odważnym, prawym i dobrym człowiekiem z niepowtarzalnym poczuciem humoru. Mogę go słuchać godzinami (od kiedy nie mówi już tego, co wydaje mu się, że chcę usłyszeć), robiąc w głowie rozbiory logiczno-gramatyczne jego doskonale zbudowanych zdań i podziwiając jego ogromny zasób słów. Łączą nas wspólne pasje: jest znakomitym muzykiem (śpiewanie z nim to dla mnie mistyczne przeżycie), doskonale pisze, fantastycznie czuje muzykę współczesną, której często wspólnie słuchamy, czego nie muszę poprzedzać swoimi prelekcjami. Z drugiej strony urzeka mnie też obserwowanie go przy czynnościach, z których sama niewiele rozumiem. Kiedy coś w skupieniu rozkręca, albo skręca, otoczony całymi zastępami maleńkich obcych mi elementów, rozczula mnie, bo wiem, że patrząc na niego, widzę dokładnie to samo, co on, patrząc na mnie wśród moich kosmetyków. (No i ma też dla mnie dosyć symboliczne znaczenie, że Gabriel García Márquez w roku jego urodzenia wydał „Sto lat samotności”, a w roku mojego urodzenia – „Miłość w czasach zarazy”.)

Przeciwieństwa się nie przyciągają

Myślę, że wiele osób pada ofiarą funkcjonujących w powszechnej świadomości mitów na temat związków i to może zaważyć na podejmowaniu złych, a czasem nawet tragicznych w skutkach decyzji. Od dziecka słyszymy, że przeciwieństwa się przyciągają. To nieprawda. Owszem, inność może nas urzekać i ciekawić, ale prześledźmy, co się dzieje w literaturze i filmie, kiedy ułożona panienka wejdzie w relację z intrygującym bad boyem. Zmienia go! W swoim pojęciu oczywiście go ratuje i ocala, ale nazwijmy rzeczy po imieniu: mężczyzna będący kobieciarzem/nałogowcem/narwańcem/imprezowiczem, który trafia na „porządną” kobietę usiłującą zrobić z niego króla monogamii/abstynenta/oazę spokoju/domatora nie jest wcale przez nią ratowany, tylko nieakceptowany takim, jakim jest. Reasumując, to nie inność takiego mężczyzny nakręca decydującą się na związek z nim kobietę, lecz perspektywa ukształtowania go na własną modłę, perspektywa kontroli, a więc również perspektywa przemocy wykluczającej partnerstwo. Trudno też się dziwić, że osoba (nie zawsze jest to zresztą mężczyzna) pozwalająca się tak tresować szybko traci szacunek zarówno tresującego, jak i – co jeszcze bardziej tragiczne – swój własny.
Oczywiście zdarzają się sytuacje, w których ktoś zmienia swój dotychczasowy sposób postępowania pod wpływem fascynacji drugą osobą, ale po pierwsze musi to być wyłącznie jego własna decyzja, a nie efekt nacisków, a po drugie takie zmiany są możliwe, kiedy wcześniejszy styl życia nie wynikał z jego prawdziwej natury, lecz był wynikiem pogubienia i gdzieś w środku go uwierał.
Zakochujemy się nie w ludziach, którzy są naszymi przeciwieństwami, lecz w tych, w których umiemy odnaleźć siebie samych.  Ale dlaczego w ogóle o tym piszę? Ku przestrodze! W pewnym momencie z przerażeniem zdałam sobie sprawę z tego, że gdybym nie uświadomiła sobie tego wszystkiego w porę, być może, kierując się kłamliwą, serwowaną nam zewsząd wizją miłości, przeoczyłabym jeden z najcenNiejszych darów od losu.
Ponieważ od początku było dla mnie oczywiste, że moja znajomość z Drapieżnikiem opiera się na przyjęciu go takim, jaki jest, moje uczucia stały się dla mnie klarowne dopiero, kiedy zrozumiałam, jak wiele mnie z nim łączy, a nie dzieli. Wtedy poczułam się bezpiecznie (co automatycznie sprawiło, że opuściłam planetę Dyskomfort), umiejąc przyjąć bez świadomości jakiegokolwiek  zagrożenia występujące między nami różnice. Wiedziałam już, że zgadzamy się w tym, co dla mnie najistotniejsze, więc rozbieżności w naszym myśleniu przestały mnie niepokoić, a zaczęły fascynować.

Praca u podstaw

Choć każde z nas charakteryzuje się romantyzmem umiarkowanym (że tak to eufemistycznie ujmę), ludzie znający nas dobrze widzą światło, jakim wypełnia nas ta relacja. Czy mam poczucie, że TO TEN? Mam. Czy mam nadzieję, że nic nigdy się nie zmieni? Nie mam. Wiem, że nie od nas zależą ani kryzysy, ani chwilowe odpływy i przypływy uczuć. Od nas zależy, jak bardzo będziemy na siebie uważni (zarówno siebie nawzajem, jak i siebie samych) i nie w bliżej nieokreślonym kiedyś tam, tylko każdego dnia.  Zmiany są wpisane w rozwój. W związku trudniej to zaakceptować, bo tam zmieniamy się nie tylko my sami, ale też partner oraz trzeci byt, jakim jest relacja.
Jak praktykować uważność na siebie? Bardzo prosto – dużo szczerze i otwarcie rozmawiając. Ludzie często wstydzą się mówić najbliższym, że nie są szczęśliwi; nie chcą nikogo urazić, nie chcą być niegrzeczni. Zupełnie, jakby nie zdawali sobie sprawy, że rzeczy zamiecione pod dywan nie tylko nie znikają, ale stają się większe. W efekcie narastającej w nas frustracji albo staniemy się agresywni w stosunku do partnera, albo zaczniemy się stopniowo od niego oddalać. Więc czyż nie lepiej jednak czasem urazić? Zwłaszcza, że zdrowa komunikacja rzadko kiedy niesie ze sobą realne ryzyko zrobienia komuś przykrości.
Przez cały ten niesamowity czas zarówno wyjazdu na planetę Dyskomfort, jak i powrotu z niej, a potem rozpoczęcia związku, nauczyłam się rozmawiać na chyba wszystkie możliwe tematy – od najbardziej błahych, po te krępujące, łącznie z ustalaniem, na które rozmawiać nie będziemy. Okazało się, że życie w relacji może być proste pod warunkiem, że cały czas pamiętamy, gdzie się kończy moje ja i zaczyna ja drugiej strony, ale także gdzie się dokładnie znajduje przestrzeń my. No, może jeszcze też pod drugim – kiedy się swojego partnera zwyczajnie lubi!

❤️ Z okazji dzisiejszych Walentynek składam Wszystkim swoim Czytelnikom nNajserdeczniejsze życzenia! ❤️

P.S. Na deser łączę piosenkę, którą nagrałam naprędce na samym początku znajomości z Drapieżnikiem. Uśmiechem próbowałam zatuszować wyczerpanie emocjonalne, poczucie chwilowej, lecz dojmującej pustki i przerażenie siłą, jaką w sobie przez przypadek odkryłam. Byłam wtedy przekonana, że śpiewam do niego. Dziś rozumiem, że adresatką tego nagrania byłam również ja sama.

Trudna sztuka rozmowy

fot. Bożena Szuj

W początkowych latach swojego życia, jeśli rozwijamy się prawidłowo, co jakiś czas wyrastamy ze starych ubrań i butów. I to jest naturalne. Kiedy zaczynamy samodzielne życie, odcinając pępowinę łączącą nas ze wszystkim, co kiedyś odbieraliśmy bezkrytycznie, może się okazać, że wyrośliśmy też z mechanizmów, które jednak nam nie służą. I to również jest naturalne. Uparcie będę twierdzić, że każdy człowiek potrzebuje psychoterapii, bo ta otwiera oczy i pomaga spojrzeć na siebie i otaczającą nas rzeczywistość znacznie szerzej. Jednak ona sama na niewiele się zda, jeśli nie uruchomimy w sobie gotowości na dotarcie do esencji samego siebie i przeświadczenia, że wszystko, co nam utrudnia życie, jesteśmy w stanie zmienić, bo nigdy nie pochodzi z zewnątrz.
Jeszcze rok temu uważałam, że moja praca nad sobą i akceptacją otaczającej rzeczywistości idzie mi znakomicie… dopóki na horyzoncie nie pojawią się ludzie. Dziś – choć nadal nie jestem jakąś przesadną entuzjastką przedstawicieli naszego gatunku – myślę, że trochę się już nauczyłam chłodnej obserwacji, do której nie angażuję niepotrzebnie swoich emocji. Jako osoba wysoko wrażliwa (lub jeśli kto woli nadwydajna mentalnie aka prawopółkulowa) przeżywam wszystko bardzo mocno, więc dla higieny staram się eliminować to, co nie jest warte mojej uwagi. (A – umówmy się! – mało rzeczy, oprócz Sztuki i nauki w ogóle wartych jest uwagi.)
Najtrudniejszy jest jednak moment, w którym nasz osobisty rozwój „obraca się przeciw nam”. Czyli, kiedy zaczniemy rozmowę w gronie ludzi, z którymi rozmawialiśmy w określony sposób zawsze i nagle zorientujemy się, że… wyrośliśmy już z rządzących nią mechanizmów, które nas męczą, których niewłaściwość widzimy nader wyraźnie. Moment, w którym uświadomimy sobie, że w stosunkowo niedługim czasie zrobiliśmy milowy krok w naszym samorozwoju nie będzie tryumfem, lecz chwilą dojmującego poczucia wyalienowania. Od ludzi, z którymi może nie idealnie, ale jednak jakoś szło nam dogadywanie się, dziś odgradza nas gruba szyba. Bo jakoś przestaje nam już wystarczać.
Jak pogodzić swoją osobistą niezgodę na pewien narzucony z góry rodzaj rozmowy z dawaniem wolności bliźnim, którzy mogą przecież rozmawiać, jak chcą? Ciągle szukam odpowiedzi na to pytanie. Chyba złotym środkiem jest zajęcie się sobą i wyrysowanie swoich granic bez rozpisywania w głowie scenariuszy, kto co może poczuć czy pomyśleć. Komunikat ja („wolałabym o tym nie mówić”, „przykro mi, że tak uważasz”, „nasza rozmowa wywołuje mój dyskomfort”) z założenia nie może nikogo skrzywdzić, bo odnosi się jedynie do moich odczuć i potrzeb. Warto też pamiętać, że nie mamy obowiązku brać udziału w niczym, co obniża nasze samopoczucie i co wpływa na nas negatywnie.
Dziwnym doświadczeniem jest mierzenie tych dawnych niepasujących już ubrań i butów, bo z jednej strony doskonale czujemy, jak bardzo są dziś niewygodne, a z drugiej pamiętamy, jak wygodne były kiedyś. Wejście w stare mechanizmy jest o tyle trudne, że zderzamy się z kimś, kim byliśmy, a kogo nawet nie umieliśmy polubić. Widzimy naganność zachowań, które były kiedyś naszymi zachowaniami i… wstydzimy się. Czasem chcielibyśmy potrząsnąć naszymi rozmówcami, pokazując im PRAWDĘ, a równocześnie zapominamy, że dojście do punktu, w którym się właśnie znaleźliśmy, zajęło nam dobrych kilka lat intensywnej autoterapii. Kilka lat naszej ogromnej, tytanicznej pracy. No i – to NASZA PRAWDA. Wcale nie musi sprawdzić się w życiu kogoś innego.
Nieustające dystansowanie się od wszystkiego, co widzimy, pomaga znaleźć właściwe proporcje i poczynić wnikliwe obserwacje. Postanowiłam zrobić ze swoich użytek, opisując je dziś na blogu.

Kto ma rację, czyli jedna prawda

fot. Marianna Patkowska

Jeden mówiący jak jest Mariusz Max Kolonko to już naprawdę – jak sama nazwa wskazuje – maks na skalę tej planety. Tymczasem przy ilu rodzinnych stołach zasiadają całe rzesze mówiących jak jest naraz? Znacie te rozmowy obarczone ciężarem konieczności dojścia do jakiejś jednej prawdy? Z góry jesteś przegrany, niezależnie czy będziesz akurat rację mieć (najwytrwalsi zawodnicy ci ją przyznają, uznając się za sprawiedliwych i elastycznych), czy nie – przegrany, bo bierzesz udział w wojnie, chociaż wojny nie lubisz. (Jako pacyfistkę średnio pociesza mnie fakt, że ją „wygram”.)
Na pewno dziś bardziej niż kiedykolwiek męczy mnie narracja, w której trzeba komukolwiek cokolwiek udowadniać. W większości sytuacji ludzie po prostu myślą inaczej, wychodzą z innych założeń. Niepisana zasada, że podczas rozmowy mamy dojść do jednej prawdy zamyka każdego z rozmówców w bronieniu własnych przekonań, a jego otwartość ogranicza jedynie do przyznania racji interlokutorowi w sytuacji, w której tamten ma mocniejsze argumenty. Tymczasem wysłuchanie z zaciekawieniem tego, w jaki sposób ktoś myśli, nie powinno wpływać na nasze przekonania.
Często, kiedy przypominam rozmówcy, że coś owszem, jest, ale jego zdaniem, spotykam się z wypowiedzianym w zniecierpliwieniu: „no przecież wiadomo, że skoro ja to mówię, to moim zdaniem!”. Otóż… no właśnie nie do końca. Istnieją przecież rzeczy, które są prawdą obiektywną: dwa plus dwa to cztery, Thomas Mann napisał „Czarodziejską górę”, Ziemia jest kulista, a Słońce jest gwiazdą. Podejmowanie dyskusji z faktami oznacza niewiedzę. Z drugiej strony istnieje cała masa preferencji. Pierwszy z brzegu wymyślony przykład. Porównajmy dwa zdania, które teoretycznie znaczą to samo:

Swetry wkładanie przez głowę są mniej wygodne od tych rozpinanych.

– przykład numer 1

Swetry wkładane przez głowę są dla mnie mniej wygodne od tych rozpinanych.

– przykład numer 2

Pierwszy komunikat wpisuje się w mówienie, jak jest. Jeśli też nas drażni wkładanie swetrów przez głowę (mi psuło to fryzurę, nawet jak miałam milimetrowego jeżyka), skwitujemy słowa naszego rozmówcy przyznaniem mu racji. Jeśli marzniemy i wolimy takie swetry od wszelkich rozpinanych, poczujemy się wywołani do tablicy, by „obronić” system, który odpowiada nam bardziej. Dlaczego to niedobrze? Bo nie ma jednej racji! Istnieją różne swetrowe rozwiązania, każde dla innej grupy ludzi i nie ma tu niczego do rozstrzygania.
Co się stanie, jeśli powiemy to samo w sposób zaproponowany w drugim przykładzie? Poinformujemy rozmówców o własnych preferencjach – w biegu rozmowy okaże się, czy się one pokrywają z ich preferencjami, czy nie. Będziemy mogli opowiedzieć sobie, co wolimy w różnych rozwiązaniach – nie wygenerujemy jakiegoś sztucznego przymusu bronienia i udowadniania czegokolwiek.
Oczywiście, że przykład jest miałki i na pierwszy rzut oka bezsensowny. Mogę jednak zapewnić, że te dwa sposoby komunikacji da się przełożyć na każdą rozmowę i że rzadko zdajemy sobie sprawę z tego, że pierwszy wymaga od nas bez przerwy podniesionej gardy. To męczy. Fizycznie.

Co u inNych?

fot. Marianna Patkowska

Pytanie:

Co u Ani/Janka? Nadal ma tego samego partnera?

– pytanie, które za każdym razem zdumiewa mnie tak samo

za każdym razem zdumiewa mnie tak samo. Trudno mi sobie wyobrazić temat, który ciekawi mnie mniej niż romantyczno-erotyczne pożycie innych osób. (Wyjątek stanowią moi aktualni partnerzy, ale tu akurat jestem na ogół na bieżąco.) Powyższe pytanie wydaje mi się złe na wielu poziomach – po pierwsze buduje mylne przekonanie, że bycie w związku w jakikolwiek sposób kogokolwiek określa, po drugie w inwazyjny sposób narusza prywatność osób, które mogą sobie nie życzyć, by rozmawiać za ich plecami o ich sprawach osobistych, po trzecie stawia pytającego w niekorzystnym świetle plotkarza. Czy da się w ogóle uniknąć rozmawiania o osobach trzecich? Na ogół jeśli spotykamy kogoś, kto ma kontakt z naszym dawno niewidzianym znajomym, jesteśmy zwyczajnie ciekawi, co u tego znajomego słychać. To prawdopodobnie naturalne. Warto jednak zdawać sobie sprawę z tego, że rozmawianie o innych:

  • po pierwsze  niesie za sobą niebezpieczeństwo pozwalania sobie na swobodną ich ocenę, do której nie mamy prawa,
  • po drugie  jest doskonałą ucieczką od mówienia o sobie.

Jeśli mamy podobne poglądy i tematy polityczne nie stanowią pola minowego, paradoksalnie łatwiej jest poświęcić całą rozmowę na utyskiwanie na polityków (bo to przecież również rozmowa o innych), niż opowiedzieć o swoich emocjach, spostrzeżeniach, pasjach. Dlaczego próbujemy uciekać od mówienia o sobie? Jeśli nie z powodu braku zaufania do rozmówcy (czasami popartego złymi doświadczeniami), to najczęściej dlatego, że niewystarczająco lubimy samych siebie. I tu wracamy do punktu wyjścia, czyli konieczności przejścia wnikliwej autoterapii.

„Nie można tak powiedzieć”

fot. Marianna Patkowska

Mało co irytuje mnie podczas rozmowy tak, jak słowa:

No tak to nie można powiedzieć!

– słowa, które wyjątkowo mnie irytują

Można powiedzieć absolutnie wszystko, co się czuje! Już pomijam dwuznaczność czasowników modalnych (w końcu najlepszym dowodem na to, że można coś powiedzieć jest fakt, że się to właśnie powiedziało), ale każdy ma prawo do swobodnej wypowiedzi. Naszym obowiązkiem jest chronienie własnych granic, jeśli zostały przekroczone, ale w sposób, który nie przekracza cudzych granic. Czyli znowu wracamy do komunikatu ja. Zamiast zabraniać komuś czegokolwiek, możemy powiedzieć na przykład:

Nie czuję się komfortowo, kiedy tak mówisz.
Nie lubię takiego sformułowania, ujmij to proszę w inny sposób.
Takie słowa zamykają dla mnie możliwość prowadzenia dalszej rozmowy.

– przykładowe sformułowania, którymi informujemy o tym, że nie chcemy, by nasz rozmówca mówił określone rzeczy (w określony sposób) i które równocześnie odnoszą się do nas samych

Pamiętajmy też o tym, że nieświadome przekroczenie granic może się czasem zdarzyć i nie jest końcem świata – nie musimy się w rozmowie ze sobą zgadzać. Nie czujmy się więc nigdy w obowiązku, by przyznawać rację komuś, z kim się nie zgadzamy tylko po to, by nadal było miło. Jeśli nasz rozmówca przestaje być miły tylko dlatego, że myślimy inaczej niż on, jest to dla nas informacja zwrotna o naszej relacji. Sama staram się dawać każdemu drugą szansę, staję się jednak konsekwentnie bezwzględna, stykając się z umysłami zaczadzonymi ksenofobią, homofobią, antysemityzmem, rasizmem i każdą formą dyskryminacji (ochoczo promowanymi przez partię obecnie rządzącą). Tata powtarzał, że za niektóre zachowania nie podaje się ręki – pogarda do losowo wybranej grupy społecznej sprawia, że ów gardzący przestaje być dla mnie partnerem do jakiejkolwiek rozmowy – przynajmniej do czasu, kiedy nie odzyska trzeźwego myślenia. Wszystko to, co niezgrabnie staram się tu przekazać, znakomicie ujął w swoim doskonałym tekście „Nie z każdym…” jeden z moich najważniejszych nauczycieli pisania – Jerzy Sosnowski.
Reasumując, każdy ma prawo powiedzieć wszystko, licząc się jednak z konsekwencjami (takimi jak np.: natychmiastowe zakończenie relacji czy nawet sądowy proces). Każdy ma też prawo odgradzać się od treści, które są dla niego nie do przyjęcia. Sęk w tym, żeby stawiać swoje mury na własnej ziemi – nie cudzej.

Nieustające narzekanie

fot. Marianna Patkowska

Narzekanie jest niesamowicie destrukcyjnym nawykiem. Pewna mądrość głosi, że to, na czym się skoncentrujemy, urośnie. Coś, co karmimy naszą uwagą i energią, staje się coraz większe. Jeśli skupiamy się na pozytywach i wdzięczności za to, co mamy – nawet jeśli z początku bez przekonania – z biegiem czasu dostrzeżemy mocniej i wyraźniej to, co dobre. Tak samo sprawa ma się z narzekaniem. Im mocniej uwypuklamy to, co negatywne, tym mniej widzimy możliwość zmiany danego stanu rzeczy. Warto też pamiętać, że rzeczywistość rzadko kiedy jest negatywna lub pozytywna. Na ogół jest neutralna. To my swoim nastawieniem zabarwiamy ją w określony sposób. Przypomina mi to sytuację sprzed lat, kiedy zostałam przez kogoś zapytana w towarzystwie mojej mamy, jak tam u mnie z pracą i z niezrozumiałych przyczyn równolegle ze mną zaczęła odpowiadać mama. W tym samym momencie padły z naszych ust dwie skrajnie rozbieżne odpowiedzi: moje „Wspaniale!” i mamy „Fatalnie!”. Tymczasem fakty były następujące: miałam znakomicie płatną pracę, ale nie przez cały rok. Jej minusami były: rodzaj umowy, całkowita dyspozycyjność przez całe wakacje oraz wszystkie święta i to, że nie była związana z żadnym z moich zawodów. Natomiast plusy stanowiły: świetne zarobki, względnie dobra atmosfera, znakomita szefowa, możliwość rozprawienia się z moją społeczną fobią poprzez kontakt z klientem, odkrycie w sobie zupełnie nieznanej mi umiejętności sprzedawania i przełamanie nieśmiałości.
Czy złotym środkiem jest przemilczanie sytuacji trudnych i bolesnych? Oczywiście nie. Istnieje jednak spora różnica między braniem się za bary z przeciwnościami losu (np. poprzez zwierzanie się bliskim osobom) a narzekaniem, którego celem nigdy nie jest polepszenie jakiegoś stanu rzeczy. Zwłaszcza osoby nadwydajne mentalnie powinny mieć się na baczności, słysząc narzekanie, bo ze swoją wysoką wrażliwością chłoną energię i atmosferę rozmowy jak gąbka. Bardzo łatwo wymalować im cały krajobraz na czarno i kiedy narzekający sobie ulży i poczuje się lepiej, oni nadal będą przeżywać stres związany z roztoczonymi przed nimi strasznymi wizjami. Oczywiście większość narzekających robi to nieświadomie, ale ponieważ trudno na pierwszy rzut oka rozpoznać manipulatora, najlepiej uciekać od każdego przejawu narzekania. Niech nam rośnie tylko to, co dobre!

P.S. Na deser łączę swoją piosenkę z ostatniej swojej, ponad już dziesięcioletniej, płyty „Schizotymik” – „Potokiem słów”. Tak wygląda niestety całkiem sporo rozmów…

przeMOC

fot. Geo Dask

Utknęłam na pewien czas w gotowaniu, a potem kosmetykach (przy okazji zapraszam do swojego sklepu), ale pora powrócić do tematów cięższego kalibru. W kontekście strajków kobiet dosyć często powraca temat przemocy. Z pewnym przerażeniem obserwuję, jak powszechne jest niezrozumienie tego problemu. Odnoszę smutne wrażenie, że najwięcej wiedzą o przemocy jej byłe ofiary po latach terapii, a reszta – póki temat jej nie dotyczy – kompletnie bagatelizuje jej przejawy. Ponieważ sama jestem byłą ofiarą przemocy po latach terapii, bardzo chciałabym otworzyć oczy ludziom, którzy jeszcze mogą zareagować, póki nie jest za późno…

Przemoc: rzeczywistość vs. wyobrażenia

Chyba najczęściej powtarzaną przeze mnie frazą w minionym roku (również na blogu) była ta, że zło nie jest jaskrawe. Będę ją powtarzać do znudzenia, bo mamy tendencje do utożsamiania ze złem jedynie stuprocentowych potworów. Kiedy napotykamy na coś, co nie jest jednoznaczne, lub jest pozornie niewinne, wolimy to bagatelizować. Poniżej przedstawię po dwa przykłady z każdego rodzaju przemocy – oba tak samo złe, ale pierwszy będzie dla każdego oczywisty, a drugi nie, więc uruchomi się w nas chęć relatywizowania sytuacji i usprawiedliwiania oprawcy.

  • Przemoc fizyczna? To wielki umięśniony bydlak, okładający pięściami – czasem na śmierć – swoją filigranową żonę. A wyprowadzony z równowagi rodzic, który dał w końcu rozrabiającemu dziecku klapsa?
    No co ty! To tylko klaps, a przecież ten rodzic to dziecko kocha. No i poza tym każdy by się wkurzył na jego miejscu!
  • Przemoc psychiczna? To wymyślne szantaże emocjonalne, awantury, w których ofiara zrównywana jest z błotem, wyzywana od najgorszych. A partner, który komunikując się z najbliższą osobą posługuje się niemal wyłącznie sarkazmem?
    No co ty! To bywa nawet zabawne. A poza tym przecież sarkazm jest oznaką inteligencji.
  • Przemoc seksualna? To ohydny, pijany, spocony mężczyzna, który wymusza seks na swojej partnerce, niemającej na to ochoty, ale panicznie się go bojącej. A ta miła pani, która od lat odmawia partnerowi seksu, równocześnie obsesyjnie go kontrolując i nie pozwalając mu odejść?
    No co ty! Kobieta nie jest narzędziem do seksu. To jego wina, skoro jest pantoflarzem.
  • Przemoc finansowa? To tyran, który zabiera z pudełka odłożone na czynsz pieniądze i je przepija, zostawiając biedną wystraszoną żonę i gromadkę dzieci z niczym. A ten elegancki prawnik, który wydziela swojej równie dobrze zarabiającej żonie pieniądze na wydatki?
    No co ty! Ona jest przecież rozrzutna i nie umie gospodarować pieniędzmi – całe szczęście, że on potrafi nad nią zapanować.

Dlaczego damskiego boksera, obrzucającego rodzinę wyzwiskami tyrana, gwałciciela czy  nałogowca, doprowadzającego domowy budżet do ruiny mamy ochotę roznieść na strzępy, a rodziców Franka rozrabiaki, sarkastyczną Jolkę, bez której nie wyobrażamy sobie żadnej udanej imprezy, miłą panią Helę manipulującą mężem pantoflarzem przy pomocy seksu, czy w końcu pana Piotra, szanowanego prawnika, próbujemy bronić? Po pierwsze dlatego, że ich znamy. I to jest pierwsza pułapka naszego myślenia i w pewnym sensie błędne koło: wydaje nam się, że nie znamy osób dopuszczających się przemocy właśnie dlatego, że przemocowców dehumanizujemy (argumentując to autentycznymi historiami z policyjnych kronik). Tymczasem zna ich każdy z nas. Poszłabym nawet o krok dalej i zaryzykowałabym tezę, że każdy z nas chociaż raz w życiu (być może nieświadomie) dopuścił się jakiejś formy przemocy.
Wydaje mi się, że trudność z nazwaniem zła po imieniu w przypadku mniej jednoznacznych sytuacji wynika z lęku, że nie bardzo wiemy, co mielibyśmy zrobić z faktem, że naprawdę szczerze kogoś lubimy, a on jednak dopuszcza się przemocy, z którą przecież nie chcielibyśmy mieć nic wspólnego. Rozwiązanie jest jednocześnie bardzo proste i niesamowicie trudne – trzeba zaakceptować dany stan rzeczy. Ludzie nie są czarno-biali. Możemy cenić u kogoś wiele cech, ale rozumiejąc, że niektóre jego zachowania są przemocowe, zwracać na nie uwagę.
Ja na przykład długie lata wierzyłam w mit sarkazmu będącego dowodem na wysoką inteligencję. Dziś umiem powiedzieć wprost, że nie bawi mnie rozmowa utrzymywana w duchu przemocy. Umiem też przestać brać w niej udział.

Z rodzinNego domu…

Wychowywałam się w przeświadczeniu, że „jako jedynaczka jestem skrajną egoistką i egocentryczką”. (Swoją drogą zarzucanie jedynakowi, że jest jedynakiem, a zwłaszcza „typowym” jest co najmniej zadziwiające.) Nikt nie nauczył mnie, czym są te słynne „kompromisy”, na które podobno „trzeba iść”. Słyszałam tylko, że nie umiem tego robić, choć powinnam. Z taką wiedzą o sobie wchodziłam w kolejne związki, bardzo chcąc być w nich idealna. Oczywiście nie rozumiałam jeszcze wtedy, że z jednej strony nikt nie jest idealny, a z drugiej, każdy jest – na swój własny, niepowtarzalny sposób. Każdą krytykę odbierałam jak atak na siebie, bo nie zbudowałam w sobie na tyle silnego poczucia własnej wartości, żeby odróżniać swoje czyny (lub wygląd) od istoty siebie. Kiedy po raz pierwszy w związku zostałam nazwana „głupią”, myślałam, że owszem, nie jest mi z tym miło, ale:

  • przecież nie ma związków bez konfliktów
  • może wyjście i zatrzaśnięcie za sobą na zawsze drzwi (czyli mój pierwszy odruch) będzie świadczyć o mojej nieumiejętności pójścia na kompromis
  • co prawda nigdy nie słyszałam, żeby moi rodzice tak się do siebie zwracali, ale co ja tam wiem o życiu, zwłaszcza w parze…

Nikt też ani w domu, ani w szkole, nie powiedział mi o zjawisku przemocy psychicznej. Żyłam w nieświadomości, że coś takiego istnieje. Prawdopodobnie zresztą większość osób z mojego pokolenia ma podobne doświadczenia. Nie rozumiałam, że o ile prawdą jest, że konflikty i nieporozumienia są na ogół wpisane w każdą relację (i to jest w porządku), o tyle są granice, których przekraczać nie wolno. Dziś, gdyby ktoś nazwał mnie „głupią”, zakomunikowałabym mu, że użył tego słowa wobec mnie pierwszy i ostatni raz. I byłabym konsekwentna. Nie chodzi tu wcale o jakąś obiektywną prawdę, bo nie jestem głupia akurat, ale gdybym była… Czy to uprawniałoby kogokolwiek do mówienia do mnie w ten sposób? Czy to uprawniałoby kogokolwiek do mówienia do kogokolwiek w ten sposób? Ośmieszanie, zaniżanie cudzego poczucia wartości (na ogół ofiary są dobierane w ten sposób, by już w punkcie wyjściowym mieć bardzo niskie), wyzywanie – to wszystko nie ma nic wspólnego z nieporozumieniami czy konfliktami! Tym bardziej ma się do nich nijak „pójście na kompromis”! Możemy się sprzeczać, ale musimy się szanować. I to dotyczy każdego typu relacji.
Pewnym zaskoczeniem było dla mnie to, że współuzależnienie – u mnie zdiagnozowane dopiero po wielu latach różnych toksycznych związków – nie jest skutkiem, lecz przyczyną wchodzenia w relacje z osobami uzależnionymi. Co to znaczy? To znaczy, że wychodzimy z rodzinnego domu z jakimś obrazem samych siebie, z jakimś poczuciem własnej wartości. Po części ten obraz nas samych wynika z naszego charakteru i usposobienia zapisanego w genach, a po części ze sposobu wychowania. Tendencje do uległości, niepewność siebie oraz zaniżone poczucie własnej wartości mogą prowadzić do wytworzenia się w człowieku skłonności do wejścia w rolę osoby współuzależnionej. To z kolei doskonale wyczuwają ludzie zaburzeni, często też uzależnieni, którzy nie mają szans na zbudowanie zdrowego związku z silnym, zdrowym partnerem. Moment, w którym to pojęłam był dla mnie przełomowy.

Wtórna wiktymizacja ofiary

Powszechna niewiedza związana z mechanizmami, które wytwarzają się w przemocowych związkach jest niestety ogromna. Ostatnio koleżanka usłyszała na poczcie rozmowę, w której pewien pan wyraził śmiałą tezę, że „niektóre baby, to chyba lubią być sprane” – argumentem miało być to, że kobiety często wychodząc z jednego przemocowego związku, wchodzą w następny, również przemocowy. Jej wtrącenie się i pobieżne wyjaśnienie być może coś w panu otworzyło. Oby. Niestety mnie też zdarzało się słyszeć z ust osób, od których spodziewałabym się większej świadomości, że „przecież czyjś toksyczny partner nie zmienił się z dnia na dzień – że od początku musiał taki być”, co niebezpiecznie łatwo prowadzi do wtórnej wiktymizacji ofiary (sama chciała, wiedziała, o co się prosi). Rzeczywiście prawdą jest, że jeśli chcesz wiedzieć, jak zakończy się twój związek, popatrz na jego początek. (Sama wiem doskonale, z jakiego powodu mój związek ma szansę się rozpaść, co traktuję jak informację zwrotną, nad czym codziennie musimy oboje pracować.) Jednak „ślepota” ofiar bierze się najczęściej z ogromnej potrzeby miłości, czasem również założenia rodziny. Dobieramy się na podstawie deficytów, co do jakiegoś stopnia jest naturalne. Nie chcemy więc widzieć tego, co złe, znajdując na to szereg usprawiedliwień. Im bardziej jesteśmy poobijani po dzieciństwie, tym mniej widzimy. Z drugiej strony, manipulatorzy potrafią się znakomicie maskować, a kiedy już ukażą ofierze swoje prawdziwe barwy, ta często nie ma najmniejszych szans, by uciec, nawet jeśli przemknie jej to przez głowę.
Często byłam pytana, czemu tyle lat wytrzymałam ze swoim ostatnim oprawcą, którego już właściwie nawet nie pamiętam trzeźwego. Czemu momentem przełomowym nie był ten, w którym użył wobec mnie przemocy fizycznej (paradoksalnie to wcale nie było moje najgorsze doświadczenie w tym związku). Czy te pytania były na miejscu? Czy osobą, która komukolwiek z czegokolwiek powinna się tłumaczyć, byłam naprawdę ja?

Przemoc od dziecka

Od małego uczymy dzieci, że przemoc nie jest rozwiązaniem, a równocześnie sami ją wobec nich stosujemy. Wspomniany wcześniej klaps to oczywiście najbardziej drastyczny przykład, ale zmuszanie dziecka do robienia czegoś, czego robić nie chce połączone z szantażem jest w bardzo wielu domach na porządku dziennym. Pracując w szkole, wielokrotnie byłam niestety świadkiem nakładania dziecku w stołówce fury jedzenia, mimo że prosiło o mniejszą porcję, a potem, kiedy nie mogło dojeść, opowiadania mu o głodujących w Afryce dzieciach. Czyli, reasumując, dorosły, wykorzystując pozycję silniejszego, wymyśla sobie, ile dziecko ma zjeść – nie zważając na to, że ono doskonale wie, ile zjeść jest w stanie i nam to komunikuje – i wmusza w nie tę ilość. A kiedy mały człowiek chce już odejść od pełnego jeszcze talerza, szantażuje je odpowiedzialnością za wyrzucanie jedzenia. Przerażające, ile osób nie widzi w tym przemocy.
A, znany pewnie większości, tekst:

Dopóki płacę za twoje utrzymanie, będziesz mieszkać w tym domu na MOICH zasadach!

– tekst, który prawdopodobnie zna każdy z nas

Jaki komunikat otrzymuje wtedy ten biedny 13-latek, tak bardzo potrzebujący niezależności i znalezienia własnych granic, ale będący jeszcze w pełni na utrzymaniu swoich rodziców? Dowiaduje się, że rządzi ten, kto ma siłę, czyli w tym wypadku pieniądze. W duchu nienawidzi swoich rodziców, marząc, że jak już pójdzie do pracy, zarobi mnóstwo pieniędzy i będzie żył po swojemu i nikt mu nie będzie mówić, co może, a czego nie może! Czemu uważam, że to źle? Bo utrwala w dziecku przeświadczenie o tym, że ten, kto ma siłę, może wszystko. Tymczasem ważne jest, żeby uwrażliwić dziecko na potrzeby ludzi wokół, swoich własnym nie wyłączając – nauczenie go kompromisów właśnie, życia w społeczeństwie. To samo można przecież powiedzieć słowami:

W tym domu mamy takie zasady. Umówiliśmy się na nie dawno temu, dotychczas wszystkim służyły. Przykro mi, że przestały ci odpowiadać, ale nie zmienimy ich. W swoim własnym domu wprowadzisz swoje i wszyscy również będą musieli je uszanować. W tym – mamy swoje.

– sens ten sam, ale przekaz zupełnie inny

Z takiego komunikatu dziecko dowiaduje się, że siła nie tkwi we władzy czy pieniądzach, ale we wspólnym ustaleniu zasad i byciu w ich pilnowaniu konsekwentnym. Dowiaduje się też, że należy szanować zarówno swoje, jak i cudze granice. Oczywiście, że będzie prawdopodobnie tak samo wkurzone, jak przy pierwszym tekście, ale – w przeciwieństwie do tego pierwszego – ten zasieje w nim coś pozytywnego.

fot. Geo Dask

P.S. Na deser łączę swoją autorską piosenkę z najnowszej, nieskończonej ciągle jeszcze płyty. „Teledysk” kręciłam na greckiej wyspie Thassos, która z wielu powodów była moim rajem, ale też z kilku – piekłem.

Coraz bliżej święta…

fot. Bożena Szuj/Marianna Patkowska

Tegoroczna pandemia uświadomiła nam wszystkim, że nic już nie będzie takie samo jak wcześniej. Dla uważnych obserwatorów życia było to pewnie oczywiste – w końcu wszystko ciągle się zmienia. Jednak rzadko w tak krótkim czasie i na tak wielką skalę. Święta Bożego Narodzenia są na ogół momentem, w którym poprzez powtarzane co roku rytuały odnajdujemy jakąś stabilizację i złudzenie posiadania kontroli nad otaczającym nas chaosem. Być może też dlatego długo podchodziłam do Świąt sceptycznie – ciągłe zmiany oznaczają rozwój, stabilizacja i przewidywalność natomiast prowadzą do powolnego uwsteczniania się. Najwyraźniej zresztą to też jest człowiekowi od czasu do czasu potrzebne, byleby się za długo w takiej rzeczywistości nie zasiedział!

🎄 W poszukiwaniu świątecznej atmosfery

fot. Bożena Szuj/Marianna Patkowska

Choć mijający właśnie rok jest dla mnie wyjątkowy i ważny z przyczyn osobistych, do ostatniego momentu zupełnie nie umiałam poczuć świątecznej atmosfery. Może przez pogodę i brak śniegu, może przez wspomnienie samotnie spędzonej Wielkanocy i do ostatniego momentu brak pewności, czy dotrą zaproszeni przeze mnie goście. No ale przecież nie będę od pogody czy innej sytuacji zewnętrznej uzależniać odczuwania świątecznego klimatu!
Zawzięłam się, jak co roku, wypełniając dom ulubioną świąteczną muzyką (opisywałam ją szczegółowo w poprzednim bożonarodzeniowym wpisie). Najbardziej jednak pomogło po uprzednich porządkach ubranie choinki, przystrojenie mieszkania i wprowadzenie do niego świątecznych aromatów.

fot. Bożena Szuj/Marianna Patkowska

🎄 Prezenty!

fot. Bożena Szuj/Marianna Patkowska

Jedna rzecz, która cieszy mnie w świętach nieprzerwanie już od wczesnego dzieciństwa, to prezenty! Uwielbiam je oczywiście dostawać, ale też uwielbiam je przygotowywać. Wymyślać, co kogo ucieszy, co się komu przyda. Nie wyobrażam sobie, jak smutne muszą być święta bez prezentów, choć wiem, że w niektórych domach praktykuje się taki zwyczaj. Zdaję sobie sprawę w tego, że im większa rodzina, tym większy wydatek, ale w prezentach nie chodzi przecież o to, żeby były drogie, lecz żeby odzwierciedlały uważność na drugą osobę. Jak często zdarza się przecież, że z kimś żyjemy i nie mamy nawet pojęcia, co sprawi mu radość. Mnie radość porównywalną z dostaniem prezentu (o ile nawet nie większą) przynosi wnikliwa obserwacja osoby, którą mam obdarować. Niektórzy nie lubią nadmiaru niepotrzebnych przedmiotów i cieszą się najbardziej z prezentów praktycznych, inni cenią bibeloty, w których mogą zamknąć miłe wspomnienia, jeszcze inni mają wielkie pasje lub marzenia, do których można prezentem (nawet symbolicznym) nawiązać. Jeśli natomiast nie znamy zbyt dobrze adresata naszego daru, dobrym i bezpiecznym rozwiązaniem jest podzielenie się czymś, co jest dla nas ważne i cenne – np. kupienie mu swojej ulubionej książki z adnotacją, że mocno wpłynęła na nasze życie i mamy nadzieję, że również będzie dla niego istotna. (Tu jednak warto wstrzymać się od tematów niebezpiecznych, jeśli nie znamy dobrze czyichś np. politycznych preferencji.)
Pewną świecką tradycją w moim domu było dołączanie do prezentów zabawnych wierszyków. Co prawda od momentu, kiedy mama zaczęła popełniać wymyślne trzynastozgłoskowce, zrozumiałam że talent poetycki mam raczej po tacie, który był do końca życia wierny starym wypróbowanym częstochowskim rymom. Jednak zarówno pisanie, jak i późniejsze odczytywanie wierszyków sobie dedykowanych, było zawsze miłym wigilijnym akcentem.

fot. Bożena Szuj/Marianna Patkowska

🎄 Świąteczne smaki

fot. Bożena Szuj/Marianna Patkowska

Świąteczna atmosfera jest też z całą pewnością zaklęta w smakach wigilijnych potraw. Kompot z suszonych owoców czy aromatyczny wigilijny barszcz na własnym zakwasie spożywam właściwie tylko podczas świąt, więc nieodzownie mi się z nimi kojarzą. Cały zimowo-świąteczny okres umila mi też zawsze kubek rozgrzewającej herbaty z miodem, imbirem, cytryną, pomarańczą i goździkami oraz aromatycznego kakao z piankami Marshmallow.
Ten rok różni się znacząco od lat poprzednich również tym, że zakończyłam wreszcie haniebny proceder jedzenia mięsa. Postanowiłam odrobinę poeksperymentować w kuchni – np. jutro zamiast karpia podam boczniaki marynowane przez noc w sosie grzybowo-sojowym, a potem faszerowane (bądź też raczej lekko natarte) sosem z pieczonych wcześniej: marynowanego czosnku i marynowanego pieprzu i na końcu smażone w klasycznej panierce. Zamierzam podać je z ziemniakami i własną sałatką szwedzką. O ile sam proces przygotowywania od podstaw wigilijnego barszczu bardzo lubię, o tyle lepienia uszek szczerze nie znoszę, mimo że wychodzą mi zawsze pyszne. Umilam sobie tę czynność oglądaniem filmów dokumentalnych o najgorszych morderstwach w historii ludzkości, jednak zaczęli mi się… kończyć mordercy. Kilkugodzinne babranie się w mące, kiedy życie takie krótkie, a napisać trzeba jeszcze tyle tekstów, uważam za jedną z najgłupszych rzeczy ever. Postanowiłam więc w tym roku… odpuścić! Tak, szokujące – nawet dla mnie, ale… nie zrobiłam uszek. Kupiłam gotowe. Postanowiłam nie wkładać swojego czasu i energii w rzeczy, w których nie widzę sensu i które nie dają mi spełnienia. Wszelkie makowe desery z kolei ustąpiły miejsca lekkiemu puddingowi chia na mleku migdałowym z laską wanilii i cukrem migdałowym (za chwilę się za niego zabieram) z kleksem domowej żurawiny z jabłkiem i gruszkami. (Świeże żurawiny przyuważyłam dopiero przedwczoraj w warzywniaku, a już dziś konfitura jest naprawdę przepyszna!) Moje tegoroczne świąteczne dania nawiązują do tradycji, ale przede wszystkim są spójne ze mną, a ich przygotowywanie sprawia mi ogromną przyjemność!

fot. Bożena Szuj/Marianna Patkowska

🎄 Kochajmy się w te święta

fot. Bożena Szuj/Marianna Patkowska

Ogromna polaryzacja społeczeństwa, jakiej w ostatnim czasie doświadczamy, z jednej strony niesłychanie zbliża do siebie ludzi myślących podobnie, a z drugiej oddala od siebie tych, którzy myślą od siebie inaczej. Łatwo w takiej atmosferze, skupiając się jedynie na tym, co łączy i dzieli, zapomnieć, jak każdy z nas jest wyjątkowy i unikatowy, a co za tym idzie też o czymś, od czego zależą wszystkie nasze międzyludzkie relacje, czyli miłości własnej. Po raz pierwszy postanowiłam zadać sobie następujące pytanie:

Co mogę zrobić, żeby być w tym przedświątecznym czasie szczęśliwa?

– pytanie, jakie sobie zadałam

Odpowiedzią było ograniczenie wszelkich stresów. Do tej pory wydawało mi się, że są one naturalnie wpisane w tę część grudnia i nic się już z nimi nie da zrobić. Myśląc, jak co roku z niepokojem o przygotowywaniu uszek, uświadomiłam sobie, że skoro nie potrafię przestać się stresować tą wiszącą nade mną czynnością (co samo w sobie jest przecież zupełnie pozbawione sensu), to pozostaje mi tylko zrezygnowanie z niej. Po prostu.
Kiedy rok temu napisałam, z naprawdę sporym przymrużeniem oka:

Dotarcie z nasączoną detergentem ścierą we wszystkie, nawet najbardziej zapomniane przez Boga i ludzi (choć nie przez kurz) zakamarki, wypranie wszelkich możliwych szeroko pojętych tekstyliów od firanek, przez pledy, narzuty i chodniczki aż do pluszaków oraz wyszorowanie klatki schodowej sprawiło, że poczułam się lepszą osobą. Lepszą kobietą.

– „Poczuj magię tych świąt”

spotkałam się z literalnym wręcz zrozumieniem przez niektórych Czytelników moich słów, co mnie dość mocno zaskoczyło. Nie to, żeby nie były prawdą moje opisane szczegółowo porządki, ale dałoby mi mocno do myślenia, gdybym z powodu efektywnego wymachiwania ścierą naprawdę poczuła się lepszą osobą. Nie chodzi o to, że uczciwe napracowanie się nie może sprawić ogromnej satysfakcji, bo oczywiście na ogół sprawia, ale już konieczność udowadniania sobie własnej wartości poprzez wykonywanie jakiejkolwiek czynności jest sporym nadużyciem wobec siebie samego. Kult poświęcania się jest w nas niestety mocno zakorzeniony. Wydajemy się sobie lepsi, kiedy zrobimy coś wbrew sobie, kiedy się do czegoś zmusimy. Mało tego, zaczynamy też (na ogół podświadomie oczywiście) wymagać od innych, by poświęcali się dla nas. Tymczasem warto zadać sobie pytanie, o którym pisałam na samym początku tego roku, mianowicie:

Czy to mi służy?

– pytanie, jakie warto sobie zadać

Bo nie chodzi przecież o to, by zmuszać się do czegokolwiek ot tak, dla sportu. Jeśli narzucimy sobie np. ćwiczenia fizyczne lub zaczniemy wdrażać zdrowe nawyki żywieniowe, to gra warta jest świeczki. Ponieważ cel, który chcemy osiągnąć służy nam zdecydowanie, możemy poprzez pracę nad jego osiągnięciem udowodnić sobie wytrwałość oraz to, że umiemy o siebie mądrze i dobrze zadbać. Nigdy jednak nie doszukujmy się w swoich sukcesach dowodów na swoją własną wartość, bo automatycznie w porażkach (nieuniknionych, kiedy cokolwiek się robi) szybko znajdziemy dowody na jej brak, a nasza wartość jest absolutnie niezależna od naszych działań. Nie musimy jej nikomu udowadniać (a już zwłaszcza sobie!). Punktem wyjścia wszelkich naszych działań powinny być słowa, które są niesłychanie mądre i ważne, mianowicie:

You are enough!

– słowa, które powinny być mottem życiowym każdego człowieka

Dbajmy o siebie, zmuszajmy się do aktywności fizycznej i intelektualnej, rozwijajmy się, pokonujmy kolejne swoje słabości tylko, jeśli poczujemy, że to nam służy, że nas wzmacnia. Jak powiedziała kiedyś moja ukochana Laurie Anderson, cytując swojego buddyjskiego mentora:

Jesteśmy na tym świecie po to, żeby mieć tu naprawdę, naprawdę, NAPRAWDĘ wspaniały czas!

Pamiętajmy, że jedynie od nas zależy to, jak przeżyjemy nasze życie i czy będziemy szczęśliwi. To tylko i wyłącznie kwestia wyboru.

fot. Bożena Szuj/Marianna Patkowska

P.S. Na deser łączę swój cover uroczej świątecznej piosenki (cover wersji Michaela Bublé), składając Wszystkim swoim Czytelnikom najlepsze świąteczne życzenia!

P.S.2 Korzystając z blogowych statystyk, wybrałam trzy języki krajów, w których jestem czytana najczęściej i postanowiłam stworzyć dla Was kartki świąteczne.
Dziękuję, że jesteście❣️

Duchowy triathlon

fot. Bożena Szuj/Marianna Patkowska

Na ogół, idąc, decydowałam się na wyboistą drogę, mam jednak wrażenie, że trzy ostatnie lata mojej wędrówki przez życie zaczęły przypominać nieoczekiwany triathlon. Przez ten niespecjalnie długi czas udało mi się:

  • wbrew czyjemukolwiek zrozumieniu zakończyć bezpieczny związek (a właściwie rozpocząć zupełnie inny jego, równie dla mnie ważny, przyjacielski etap),
  • zachorować na depresję,
  • odkryć w sobie powołanie, jakim jest praca z dziećmi,
  • poznać z bliska wyrachowanych manipulatorów, padając ofiarą mobbingu z ich strony,
  • zrozumieć dwa terminy definiujące moją inNość: cyklotymia oraz nadwydajność mentalna,
  • stracić dwudziestkę siódemkę ukochanych istot, co uświadomiło mi, że jednak nie tylko umiem tęsknić (o co się nigdy nie podejrzewałam), ale też że dojmujące cierpienie duszy potrafi wpędzić w całe mnóstwo psychosomatycznych dolegliwości, w które kiedyś nie bardzo wierzyłam,
  • zostać odtrąconą przez przyjaciółkę z powodu różnic światopoglądowych (agnostycy jednak kiepsko się wpisują w uporządkowany religijny krajobraz),
  • stanąć na nogi, dzięki wszechogarniającej życzliwości osób, które wyciągnęły do mnie rękę w potrzebie,
  • odkryć duchową jedność z przepiękną Kobietą – znajomą od lat, ale tak bliską dopiero od niedawna,
  • poznać kogoś, kto przewrócił moje życie do góry nogami, uświadamiając mi, jak ważne jest stanie się swoim własnym punktem odniesienia,
  • zacząć chcieć być do końca życia samą i w tym momencie uświadomić sobie, że przydarzyła mi się nieoczekiwanie Miłość.

Czy wybrałabym tę (lub tak naprawdę jakąkolwiek) dyscyplinę sportu samodzielnie? Oczywiście nie! Czy mam wrażenie, że dotarłam w ten sposób w najciekawsze zakamarki siebie samej? Jak najbardziej tak!

🏅 Pod wodą

fot. Bożena Szuj/Marianna Patkowska

Do nie tak bardzo dawna miałam dosyć znikomą świadomość siebie. Pozwoliłam światu wmówić sobie jedną z największych i najbardziej niebezpiecznych bzdur, mianowicie że oczekiwania innych ludzi są ważniejsze od nas samych. Nie są. Byłam tak zajęta przejmowaniem się, co (jakikolwiek) ktoś sobie o mnie pomyśli i gimnastyką akrobatyczną, żeby przypadkiem nie pomyślał sobie o mnie źle, że nie starczało mi już ani czasu, ani energii na wnikliwe zastanowienie się, czego sama potrzebuję do prawidłowego rozwoju, co mi służy, a przed czym powinnam się bronić, bo jest dla mnie niebezpieczne. Straciłam niesamowicie dużo czasu na ludzi, którzy nie byli go warci. Pozwoliłam złej energii się całkowicie zdominować, co praktycznie przekreśliło moje szanse na poznawanie wartościowych osób, bo te są na ogół świadome zagrożeń i trzymają się od nich  z daleka. Jak mieliby mnie niby znaleźć, skoro ja w zagrożenia wchodziłam jak ćma w ogień?
Wchodziłam jak ćma w ogień, ale równocześnie znajdowałam się głęboko pod wodą i tonęłam. Dziś już wiem, jak ważna jest umiejętność zanurzenia się w sobie. Nauczyło mnie tego chyba przede wszystkim spotkanie z Drapieżnikiem. Chaos – który ma prawo przerażać – należy do świata zewnętrznego i nad nim ani nie możemy, ani nie powinniśmy chcieć zapanować. Jedyne, nad czym mamy kontrolę, to nasze wnętrze. Kiedy doszłam do punktu, w którym poczułam to całą sobą (a, biorąc pod uwagę moją wrodzoną niechęć do sportu, było czym poczuć!), zaczęłam w coraz większej liczbie sytuacji odpuszczać światu. Oczywiście, że bywają jeszcze momenty, w których wiem, że powinnam – jak mawiał mój dziesięcioletni wychowanek – mieć wywalone, a porusza mnie do żywego coś, na co nie mam wpływu. Wiem jednak, że nie powinno i mam wrażenie, że ta wiedza przybliża mnie do kolejnego zwycięstwa nad swoimi słabościami.
Jeśli nauczymy się, że jedynym obszarem, w którym nie tyle można, ale nawet trzeba wprowadzić porządek, jest nasze wnętrze, zaczniemy doceniać zewnętrzny, niedający się ogarnąć, nieład. Zwłaszcza ci z nas, którzy są artystami, cenią nieprzewidywalność tego, czego nie mogą kontrolować. Nie mogą tego kontrolować zresztą jedynie pozornie, bo filtrując przez swoją wrażliwość i umiejętność unikalnego odbioru wszystko, czego doświadczają, malują całkowicie własny obraz świata. (Tak, uważam artystów za nadludzi i myślę, że to małe zboczenie jest ciągle lepsze od nacjonalizmu.)
Tonęłam, zapominając, że dryfować w czymkolwiek obcym można bezpiecznie tylko, jeśli spuści się wcześniej kotwicę. Kotwicą w życiu jest na pewno jasno sprecyzowana moralność i świadomość, co nas rozwija, a co w rozwoju cofa. Tego nie wolno nam przerzucać na nikogo – zadbanie o siebie jest tylko i wyłącznie naszym obowiązkiem.

fot. Bożena Szuj/Marianna Patkowska

🏅 Z kijem w szprychach

fot. Bożena Szuj/Marianna Patkowska

Jadąc rowerem, zdecydowanie lepiej nie mieć kija w szprychach. (Z tego, co mgliście pamiętam, gdyż moja przygoda z tą dyscypliną sportową zakończyła się dwadzieścia jeden lat temu, w momencie – prawdopodobnie nadal pozostającym w żywej pamięci naocznych świadków – w którym spektakularnie przelatywałam nad swoim bicyklem na żwir). W życiu, wspomnianym kijem w szprychach są najczęściej właśnie opisywane wcześniej oczekiwania innych, nie zawsze jednak wynikające z ich wrogiego nastawienia czy złej woli. Ostatnio zrozumiałam, że życząc innym dobrze, nie mamy prawa przy okazji układać dla nich naszym zdaniem dobrych scenariuszy. Na przykład, jeśli przy najlepszych intencjach życzymy komuś: znalezienia idealnej pracy, związku, który nie okaże się niewypałem kosztującym sporo łez czy zdania jakiegoś ważnego egzaminu, próbujemy zaspokoić swoje potrzeby względem tej osoby. Brzmi to może trochę kontrowersyjnie czy przewrotnie (aka niedorzecznie), ale każdy ma do przerobienia jakieś konkretne lekcje. Dla jednego będzie to fatalna praca, która pomoże zrozumieć, jakiej powinien szukać (i z którymi prawnikami prawa pracy warto podjąć współpracę), dla innego kolejny nieudany związek, po którym łzy wreszcie w pełni go oczyszczą i pomogą mu zrozumieć popełniane latami błędy, a komuś potknięcie się na ścieżce kariery być może uzmysłowi, że kilka lat wcześniej pomylił drogi, ale ciągle nie jest za późno na radykalną zmianę (nigdy nie jest!). Można powiedzieć, że

przesadzam, bo słowa nie mają przecież aż takiej mocy, a ludzie chcą na ogół dla bliźnich tego, co ucieszyłoby ich samych.

– to, co można powiedzieć, chociaż nie mając racji

Jestem jednak absolutnie pewna, że mądre życzenie dobrze zakłada, że nie chcemy dla bliźniego jedynie chwilowej i powierzchownej przyjemności, tylko prawdziwego, bezgranicznego szczęścia. To bywa trudne, kiedy koliduje ono z naszym. Żal związany z koniecznością całkowitej lub częściowej utraty bliskiej osoby (rozstanie z partnerem, zmiana miejsca zamieszkania przyjaciela czy dorastanie i usamodzielnianie się dzieci) jest jak najbardziej naturalny. Równocześnie nie zniszczy nas tylko, jeśli przypomnimy sobie, że domeną tego, co zewnętrzne, jest zmienność i chaos. Zanurkujmy w głąb siebie. To jedyne miejsce, w którym odnajdziemy spokój i harmonię. Ludzie pojawiają się w naszym życiu z określonych powodów na określony czas. Bywa, że na wiele lat; bywa, że na zawsze. Sęk w tym, że nigdy nie wiemy, co jest nam pisane. Pewne jest jedno: im szybciej nauczymy się tego, czego jeszcze nie umiemy, tym mniej nas będzie czekało przykrych lekcji. To niestety nie historia, gdzie można z powodzeniem przespać oblężenie Malborka i nadal brylować z rozbiorów Polski. To matematyka. Jak nie ogarniemy funkcji liniowej, nie ruszymy z wykładniczą.

fot. Bożena Szuj/Marianna Patkowska

🏅 Na właściwej trasie

fot. Bożena Szuj/Marianna Patkowska

Bez względu na to, czy punkt ciężkości postawimy na jakimś konkretnym, zaplanowanym wcześniej celu (w sporcie będzie nim meta), czy na samym pokonywaniu do niego drogi, przede wszystkim musimy się upewnić, że jesteśmy na właściwej trasie. Nie ma nic złego w pomyleniu dróg, złe jest dopiero kurczowe trzymanie się tej nieodpowiedniej. Nie bójmy się więc wielkich życiowych rewolucji, nawet jak nikt wokół nie będzie rozumieć ich sensu. Jeśli coś w środku podpowiada nam, że musimy zawrócić – po prostu to zróbmy. Jedyną osobą, wobec której naprawdę mamy zobowiązania i której nie wolno nam zawieść, jesteśmy my sami.

fot. Bożena Szuj/Marianna Patkowska
fot. Bożena Szuj/Marianna Patkowska

P.S. A na deser łączę swój cover piosenki Boba Marleya „Turn your lights down low”. Wszystkie nasze relacje z bliźnimi są odzwierciedleniem naszej relacji z sobą. Zadbajmy więc o to, żeby dawać sobie jak najwięcej miłości! 💙

nNie mariankuj!

fot. Marianna Patkowska

1. Wewnętrzna integralność,
czyli zrozumieć siebie

fot. Marianna Patkowska

Przez wiele lat, wchodząc w nowe środowisko, próbowałam być neutralna, dostosować się i pozostawać w miarę możliwości niezauważona. Wychodziło mi to fatalnie, bo mam alergię na fałsz i śliskość, od razu je wyczuwając, a kiedy już je wyczuję, moją neutralność od razu trafia szlag, bo jestem urodzonym wojownikiem i bez mrugnięcia okiem ruszam (niczym na tego Bolszewika, wymachując szabelką, jak prawdziwa Polka nieomal) do boju. Ponieważ fałsz rzadko kiedy idzie w parze z inteligencją, czuję palącą potrzebę dosadnego zaznaczenia, że go widzę i że się na niego w swoim pobliżu nie godzę.
Odłóżmy jednak na bok mój absolutny brak skuteczności i zastanówmy się dlaczego tyle lat ciągle próbowałam bywać neutralna i dopasowana? Otóż dawno temu uwierzyłam w dwa społeczne mity, oba powtarzane małym dziewczynkom od pokoleń. Pierwszy taki, że kobiety na cudzą serdeczność muszą sobie zasłużyć, będąc grzeczne i posłuszne; drugi taki, że jeśli będą grzeczne i miłe, wszyscy będą je lubić. (Nie, te zasady nie dotyczą chłopców. Nigdy nie dotyczyły.) Choć wierzę swojemu mózgowi dużo bardziej niż wszelkim mądrościom ludowym, te mity wdrukowały się w (nie tylko) moje kobiece DNA.
Zrzuciłam z siebie ogromny ciężar, kiedy zrozumiałam w końcu, że nie muszę próbować zasługiwać na niczyją serdeczność. Przede wszystkim dlatego, że wcale jej nie potrzebuję. Każdy z nas odpowiada tylko (albo aż) za siebie samego; jest odrębnym Wszechświatem. Podczas zetknięcia z drugim odrębnym Wszechświatem, jakim jest inny człowiek, mogą wydarzyć się cuda (zadziać się w nas kosmiczne zmiany), ale może też nie wydarzyć się nic. I to też jest ok. Serdeczność bliźnich jest bardzo miła, ale nie jest wcale konieczna do prawidłowego funkcjonowania i rozwijania się. Od kiedy nie oczekuję od innych, że będą dla mnie mili, po prostu sama traktując ich tak, jak chcę być traktowana, jest mi lepiej. Im szybciej uwierzymy komuś, kto wyraźnie daje nam do zrozumienia, że nas nie polubił, tym dla nas lepiej. Nigdy nie będzie tak, że polubią nas wszyscy. Oczywiste jest dla mnie to, że szybkie wchodzenie w intelektualne bójki, kiedy coś wzbudzi mój sprzeciw, nie przysparza mi zwolenników (ja z kolei nie przepadam za ludźmi, którzy wykazują się tchórzostwem, więc w takich sytuacjach niechęć jest obustronna). Jednak nie lubić można mnie też zupełnie bez powodu. Przestałam się nad tym zastanawiać w momencie, w którym uświadomiłam sobie, że to sprawa jedynie osoby, która podejmuje decyzję o tym, jakie uczucia w niej wzbudzam. Wspaniale, jeśli mogę jej udowodnić, że w ogóle ma jakiekolwiek!
Reasumując, oderwanie się od tej pozornej zależności od tego, co myślą o nas inni ludzie, pomogło mi się ze sobą zintegrować i zrozumieć siebie jako całość. Na pewno w ogromnej mierze zawdzięczam to Drapieżnikowi.

2. Dawanie się poznać inNym
w prawdziwym świetle

fot. Marianna Patkowska

Kiedy odrzuciłam nieudolnie podejmowane próby bycia neutralną, okazało się jak wielkim ułatwieniem życia jest wysyłanie ludziom prostych komunikatów o tym, kim się tak naprawdę jest. Początek tego roku obfitował w zupełnie przełomowe dla mnie wydarzenia. Zarówno lektura drugiej książki Christel Petitcollin o osobach nadwydajnych mentalnie, jak i niesłychanie intensywny intelektualnie kontakt z Drapieżnikiem pomogły mi zrozumieć siebie jako kobietę, która nie tylko może, ale nawet powinna mieć i wskazywać innym swoje granice oraz którą na pewno definiuje jej prawopółkulowość. Zostałam też niezwykle szybko i ciepło przyjęta przez grupę fantastycznych osób w nowej pracy. Okazało się, że wystarczyło jedynie być sobą, by szybko usłyszeć (w ich rozmowie ze sobą) jeden z najcudowniejszych neologizmów na świecie:

– Nie mariankuj!

– jeden z najcudowniejszych neologizmów na świecie, utworzony przez moich znajomych z pracy

3. Myślenie rozgałęzione i overthinking
czyli czym jest mariankowanie

fot. Marianna Patkowska

Kiedy przez przypadek weszłam w sam środek gorącego (nomen omen) sporu i koledzy zadali mi jednogłośnie pytanie:

– Czy lepsze są małe czy duże piersi?

– pytanie moich kolegów

nie umiałam udzielić odpowiedzi bez zadania im pytania pomocniczego, mianowicie:

 

– Ale u kobiet, czy u mężczyzn?

– pytanie pomocnicze, które musiałam zadać przed udzieleniem odpowiedzi

Nie dlatego, żebym miała coś przeciwko dużym męskim piersiom, ale o ile u mężczyzn wcale nie muszą one być lepsze od małych, o tyle duże kobiece piersi są lepsze od większości rzeczy na tej planecie, więc w co najmniej kilku sensach mogę z czystym sumieniem nazwać je „lepszymi”.
To jeden z wielu przykładów na typowe mariankowanie. W mojej głowie uruchamia się maszyneria i rozkładam każdą usłyszaną rzecz na czynNiki pierwsze, próbując ogarnąć problem równocześnie i w ogóle, i w szczególe. Mózg wysyła mi faksem obszerną bazę danych, czyli zestawienie wszystkich prawdopodobieństw. Każde z nich biorę na warsztat. Potrafię równocześnie rozpatrywać kilkanaście ewentualnych intencji nadawcy komunikatu i, w drugiej otwartej karcie, wszystkie możliwości interpretacji każdej z tych potencjalnych intencji. Potem pozostaje mi przefiltrowanie tych interpretacji przez siebie samą, bo przecież fakt, że ktoś skrajnie ode mnie inny zareagowałby jakoś (i w swoich obliczeniach muszę to uwzględnić!), nie oznacza wcale, że moja moralność, mój światopogląd i doświadczenia na taką reakcję mi w ogóle pozwolą. Najbardziej się zawsze boję tego, że mogłam cokolwiek na jakimś etapie pominąć.
Lawina myśli, która mnie zalewa za każdym razem, kiedy rozmówca stymuluje mój mózg, na ogół wzbudza w nim pozytywne emocje; czasami rozbawienie, czasami troskę, że mój umysł pewnego pięknego dnia po prostu eksploduje, czasami chęć zaopiekowania się mną (tu doradzałabym dużą ostrożność). Na pewno nie jestem przez to łatwym partnerem, ale z drugiej strony na pewno też odróżniającym się od wszystkich potencjalnych innych. (Przeszłych, ewentualnych teraźniejszych i przyszłych…)
Odkryłam jednak sytuację, w której moje myślenie rozgałęzione (to, o czym pisałam wyżej to jeden z jego aspektów, ale nie jedyny), overthinking czy właśnie mariankowanie sprawdza się znakomicie – to praca z dziećmi! Jeśli w porę nie przewidzę wszystkich realnych możliwości interpretacyjnych, wiadomo, że ubiegną mnie dzieci. I często – mimo moich skłonności – ubiegały, pokazując mi, gdzie w moim myśleniu są jeszcze jakieś luki. Jednym z cudowniejszych przykładów jest ten:

Moje cudowne chłopaki z piątej klasy, w której miałam wychowawstwo.
Na lekcji polskiego mówiliśmy o wierszu „Noc”, którego podmiotem lirycznym jest tytułowa noc. Podręcznik stawia dość dziwaczną tezę, że „noc nie poznała autora wiersza”, więc pytam:
– Zgadzacie się z tym? Możemy w jakikolwiek sposób udowodnić, że noc nie poznała autora wiersza? Bo że autor – jak każdy inny człowiek – poznał noc, to raczej jasne.
– Proszę pani, a ja znam przykład dziecka, które nie poznało nocy.
– Jaki?
– No takie dziecko, co się urodziło rano i nie dożyło nocy.
– Masz oczywiście, przy całej dramatyczności tego przykładu, rację! No dobra, więc każdy człowiek, który przeżył dobę, poznał noc, prawda?
– Nie, jeszcze nocy nie poznało dziecko, które urodziło się latem na Antarktydzie i zmarło po kilku miesiącach!

No przecież! Myślałam, że spalę się ze wstydu, że na to w porę nie wpadłam. Na szczęście moje uczucie do chłopców było odwzajemnione i oni wybaczali mi moje wolniejsze czasem działanie mózgu, w pełni rozumiejąc, ze mam po prostu już nie te lata…

4. Destrukcyjność obsesyjności

fot. Marianna Patkowska

Choć zaprzyjaźniłam się ze swoim umysłem i bardzo lubię obserwować sposób, w jaki pracuje, widzę jedno, ale za to ogromne, niebezpieczeństwo myślenia za dużo. Jest nim wszelka obsesyjność. Zapętlenie myśli, zwłaszcza, kiedy przydarzy się na jakimś grząskim, mulistym gruncie, z którego trudno się wydostać, jest szalenie destrukcyjne. Rzadko kiedy jesteśmy pustelnikami, więc destrukcyjność naszej wewnętrznej obsesyjności na ogół nie ogranicza się jedynie do autodestrukcji, ale niszczy też nasze relacje z innymi. Im są nam bardziej bliscy, tym mocniej.
Zdaję sobie sprawę z tego, że moja samoświadomość jest naprawdę duża. (Wynika to pewnie trochę z mojej osobowości, ale włożyłam – i nadal wkładam – naprawdę ogrom pracy w to, żeby ją powiększać.) A mimo wszystko mam czasem słabsze chwile, w których atakują mnie przerażające obsesyjne myśli. Umiem już to odróżniać od rzeczywistości, podobnie jak leczący się schizofrenicy, którzy wiedzą, kiedy głosy są jedynie wytworem ich głowy. Uczę się w takich momentach opiekować sobą bardziej. (Bywam wtedy bezbronNa i biedna, ale wiem już, że nie ma to nic wspólnego z brakiem siły, której mam akurat w sobie mnóstwo.) Mogę się jedynie domyślać, że osobom, które nigdy nie doświadczyły terapii, może przyjść do głowy radzenie sobie z obsesjami w najbardziej niebezpieczny sposób, czyli poprzez szukanie ich źródła na zewnątrz. Ofiarami tego sposobu mogą padać najbliżsi (obsesja często łączy się z podświadomą potrzebą chorobliwej kontroli).
W ramach deseru łączę dziś swój cover piosenki „In my head” zespołu No Doubt, której tekst (tak, jasne że się w nim pomyliłam!) idealnie obrazuje to, o czym pisałam wyżej. Obsesyjność, kiedy schowa się pod płaszczykiem zazdrości, jest niestety ciągle społecznie akceptowalna, bo kolejnym powielanym mitem jest ten, że nie ma miłości bez zazdrości. Tymczasem miłość jest dawaniem wolności, a zazdrość wiąże się z jej ograniczaniem. Jedno drugie wyklucza. Jeśli ktokolwiek w to wątpi, odsyłam do znakomitego i do bólu prawdziwego tekstu Kasi Nosowskiej:

Są chwile
gdy wolałabym martwym widzieć Cię
Nie musiałabym
Się Tobą dzielić nie nie

Gdybym mogła schowałabym
Twoje oczy w mojej kieszeni
Żebyś nie mógł oglądać tych
Które są dla nas zagrożeniem

Do pracy
Nie mogę puścić Cię nie nie
Tam tyle kobiet
Każda w myślach gwałci Cię

Złotą klatkę sprawię Ci
Będę karmić owocami
A do nogi przymocuję
Złotą kulę z diamentami

– „Zazdrość” Hey

To opis zazdrości w swojej najbardziej toksycznej odmianie. Jeśli kochamy (siebie i drugą osobę), musimy z tej drogi szybko zawrócić. Jeśli nie umiemy jeszcze kochać, ona będzie nas intrygować. Uwaga, to pułapka!!!
Nasze mózgi są fascynującymi, pięknymi narzędziami, jednak wytwarzane przez nie myśli nie są nami. Warto się im przyglądać, sprawdzać, kiedy są najbardziej wartościowe (jaka literatura, sztuka, filozofia pozytywnie je kształtuje), a kiedy obniżają swoje loty (w ciemno polecam ograniczenie oglądania telewizji). Jednak czasami nas oszukują. Pamiętajmy o różnych perspektywach i o tym, że jeśli do głosu dopuścimy przez przypadek nasze lęki, obraz, który pojawi się w naszej głowie nie będzie w żaden sposób odzwierciedlał rzeczywistości, a jedyne, co naprawdę może nas wyzwolić, to prawda.

Świeżości od Mary Kay

fot. Marianna Patkowska

Każda kolejna przesyłka od Mary Kay budzi we mnie małą dziewczynkę, niewiarygodnie szczęśliwą z rozpakowywania (co prawda kupionego przez siebie samą za ciężko zarobione pieniądze, ale jednak) nowego prezentu. Nigdy wcześniej kosmetyki nie wyzwalały we mnie takich emocji, żeby nie powiedzieć, że w ogóle nie wyzwalały żadnych. Były oczywiście niezbędne do codzienNego życia, jednak nigdy przesadnie przeze mnie fetyszyzowane. Czasy się zmieniają, ja się starzeję, widać pora na nowe. Z przyjemnością opiszę więc kolejne produkty Mary Kay, które jakiś czas temu do mnie dotarły.

1. Miętowy balsam do stóp

fot. Marianna Patkowska

Stopy są bardzo delikatną częścią ciała, wymagającą specjalnej pielęgnacji i czułości, a suchość powietrza i smog, z którymi się tu codziennie stykam plus ostatnie fale upałów, które dały nam wszystkim popalić, sprawiły, że musiałam swoim stopom poświęcić jeszcze więcej uwagi, niż zazwyczaj. Z pomocą przyszedł fantastyczny Miętowy balsam do stóp, który cudownie nawilża i obezwładnia fantastycznym, niesamowicie rześkim zapachem mięty, przynosząc stopom uczucie chłodu, świeżości i lekkości.

2. Chase a Rainbow™ z serii
Believe + Wonder

fot. Marianna Patkowska
fot. Marianna Patkowska

Już w pierwszym swoim artykule poświęconym kosmetykom Mary Kay pisałam o balsamie do ciała – Chase a Rainbow™, który dostałam w prezencie za pierwsze zakupy i w którego zapachu zupełnie się zakochałam. Lekki, świeży, owocowo-kwiatowy, bardzo orzeźwiający i cudownie pobudzający zmysły! Ponieważ przez dłuższy czas używałam głównie kosmetyków z serii Satin Body (którą opisałam TUTAJ), jeszcze mi go sporo zostało.
Niedawno postanowiłam spróbować jeszcze dwóch kosmetyków z tej samej serii (Believe + Wonder): Żelu pod prysznic oraz Mgiełki do ciała. Wszystkie trzy nie występują w zestawie, ale idealnie się uzupełniają. Żel pod prysznic – czego można się było spodziewać – równie pięknie jak balsam pachnie oraz wspaniale się pieni. Zaskoczeniem była dla mnie natomiast mgiełka do ciała. Dłuższy czas nie bardzo wiedziałam jakie jest jej zastosowanie, teraz jednak wszystko jasne, więc spieszę wytłumaczyć.  Jest to rodzaj deo-perfumek, których używamy po kąpieli i wsmarowaniu w siebie balsamu. Utrwala piękny zapach i pozwala poczuć się naprawdę świeżo. W przeciwieństwie jednak do deo-perfumek, po pierwsze stosujemy naszą mgiełkę na całe ciało, a po drugie możemy też (choć do tej pory uważałam to za ryzykowne posunięcie, jednak sprawdziłam i mogę polecić!) spryskać się nią w ciągu dnia, bez wcześniejszego prysznica i działa wtedy odrobinę jak chusteczki nawilżające.
Jednym słowem idealne rozwiązanie na upalne, parne dni, np. w pracy, kiedy nie bardzo możemy się wykąpać.

 

3. Makijaże kosmetykami Mary Kay

fot. Marianna Patkowska

Ponieważ zamierzam dziś opisywać nowo kupione produkty do makijaży i ilustrować swoje słowa zdjęciami tychże na mnie, pomyślałam, że najwygodniej będzie zrobić coś na zasadzie legendy. Powyżej przedstawiam wszystkie kosmetyki do malowania, których w sumie użyłam. Poniżej zaś zrobię odnośniki do każdego kosmetyku po kolei z odpowiednimi numerami, a potem pod swoimi zdjęciami w konkretnym makijażu zaznaczę tylko numery kosmetyków. Mam nadzieję, że tak będzie łatwiej, gdyby ktoś był ciekaw, czym taki makijaż zrobić.

  1. Rozświetlający podkład w płynie TimeWise®
  2. Rozświetlacz w płynie do twarzy i ciała – Silver Sand
  3. Rozświetlacz w płynie do twarzy i ciała – Golden Horizon
  4. Rozświetlacz w płynie do twarzy i ciała – Bronze Light
  5. Pędzel do podkładu mineralnego
  6. Pędzel do nakładania cieni
  7. Pędzel do rozcierania cieni
  8. Konturówka do oczu
  9. Tusz do rzęs Lash Intensity™
  10. Lash Love™ Green
  11. Koloryzujący flamaster do ust Desert Flora
  12. Koloryzujący flamaster do ust Magenta Mirage
  13. Metaliczna szminka w płynie At Play: Petal to Metal
  14. Błyszczyk do ust NouriShine® Peach Glow

4. Rozświetlacz w płynie do twarzy i ciała – Golden Horizon

fot. Marianna Patkowska

Jak wspominałam w ostatnim wpisie, zauroczyły mnie Rozświetlacze w płynie do twarzy i ciała, więc skusiłam się na dwa kolory – najjaśniejszy srebrny i najciemniejszy brązowy. Tym razem uzupełniłam swoją kolekcję o trzeci (już ostatni z serii), złoty – Golden Horizon. Jestem niesamowicie zadowolona, używając go zarówno osobno (i wymieszanego z podkładem, i nie), jak i łącząc go z resztą. Rozświetlacza można używać w sposób tradycyjny (kości policzkowe, łuk kupidyna, broda, czubek nosa i tuż pod linią brwi), można też traktować go równocześnie jak cień do oczu. No i oczywiście także na dekolt, ręce i gdziekolwiek poczujemy potrzebę pięknie zabłysnąć.

fot. Marianna Patkowska
fot. Marianna Patkowska

Do makijażu na obydwu zdjęciach użyłam produktów: 1, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 11 💄💅💋

5. Koloryzujący flamaster do ust
Magenta Mirage

fot. Marianna Patkowska

Kiedy pisałam, że nabyłam Koloryzujący flamaster do ust Desert Flora i że żaden z pozostałych trzech kolorów do mnie nie pasuje, nie wiedziałam jeszcze jak mi się spodoba na moich ustach Magenta Mirage! (A wszystko oczywiście dzięki mojej wspaniałej Konsultantce, która pozwoliła mi go wypróbować.) Odwołuję więc swoje słowa, choć w dalszym ciągu najmniej mnie przekonuje Canyon Coral.
Kolor Magenta Mirage znajduję jako zdecydowanie bardziej oficjalny i poważniejszy niż Desert Flora. Na pewno nie na każdą okazję. Jest jednak naprawdę przepiękny i niesłychanie kobiecy!

fot. Marianna Patkowska
fot. Marianna Patkowska

Do makijażu na obydwu zdjęciach użyłam produktów: 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 12 💄💅💋

***

fot. Marianna Patkowska

Do makijażu na zdjęciach użyłam produktów: 1, 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 13 💄💅💋

fot. Marianna Patkowska
fot. Marianna Patkowska

Do makijażu na zdjęciach (i poniższym filmiku) użyłam produktów: 1, 3, 4, 5, 6, 7, 10, 14 💄💅💋

P.S. A na deser łączę swój cover piosenki „Pretty hurts” z repertuaru Beyoncé, ale napisanej przez cudowną Się. Zamieszczam go pod dzisiejszym tekstem nie tylko dlatego, że jestem tu (nie)przypadkowo pomalowana akurat opisywanymi kosmetykami Mary Kay, ale ze względu na jej bardzo mądry i głęboki przekaz. Wygląd – wbrew być może całemu temu wpisowi – nie jest aż tak ważny, „kiedy to dusza potrzebuje operacji”…
Rzadko zwracam się na tym blogu tylko do jednej płci, ale…

Kochane Kobiety,
pamiętajcie, że jesteście cudowne, wspaniałe i wartościowe i określa Was przede wszystkim to, co jest w Was w środku. Reszta to tylko przyjemne, ale nic nieznaczące bzdurki (nawet jeśli pisanie o nich zajęło mi całe mnóstwo czasu i energii 😉 )!

manNi „Schizotymik”

fot. Nika Zamięcka

Przepraszam za dłuższą przerwę w pisaniu. Była spowodowana wieloma różnymi czynNikami. Dziś, w swoje imieniny, wracam. Odważyłam się w końcu pokazać swoim Czytelnikom moją ostatnią, już niemal dziewięcioletnią płytę „Schizotymik”.

fot. Marianna Patkowska

Spośród wszystkich moich czterech płyt „Schizotymik”, jako moje ostatnie dziecko, jest mi zdecydowanie najbliższy. Choć jestem w tej chwili na jeszcze inNych muzycznych obszarach, pracując już zupełnie samodzielnie (bez realizatora dźwięku) nad płytą kolejną, ciągle mam pewną słabość do tamtego swojego myślenia o dźwiękach, rytmach i kompozycji całości.
„Schizotymika” nagrywałam najdłużej, bo aż siedem miesięcy ze znakomitym realizatorem dźwięku, Pawłem Szalińskim w Studiu S7 Polskiego Radia, w warunkach, które już raz poznałam (przy pracy nad poprzednią płytą), i w których doskonale się odnalazłam. Oprócz akompaniamentów wokalnych, pojawiło się na niej dużo intrygujących dźwięków, które przez dwa lata zbierałam, nagrywając na cudowny rejestrator dźwięku Zoom H4, który ochrzciłam Dobrym Uchem. Odwiedziliśmy razem i tętniącą życiem drukarnię („Język to ruch”), i metalicznie brzmiącą kuźnię („Ten stan”) i całą masę dolin, nagrywając w nich przeróżne potoki („Potokiem słów”).

fot. Marianna Patkowska

Ta płyta wymagała ode mnie zdecydowanie największych nakładów czasu i pracy i prawdopodobnie nie powstałaby ze względów finansowych nigdy, gdyby nie ogromne wsparcie w postaci w pewnym momencie darmowego studia od dyrektora Teatru Polskiego Radia Janusza Kukuły.
Bardzo jestem mu za nie wdzięczna.

Spis utworów:

fot. Marianna Patkowska
  1. Ten stan 0′04″
  2. Potokiem słów 1′16″
  3. Hmm…nN 3′46″
  4. Język to ruch 6′14″
  5. manNifest 8′15″
  6. Czego chcę 11′20″
  7. Kołysanka dla S. 13′42″
  8. Pokolenie JP 16′43″
  9. Mur 19′16″
  10. z-nNi 22′30″
  11. Właściwy kierunek 24′06″

CIEKAWOSTKI:

  • Piosenka „Czego chcę” jest na głos, fortepian i… lampę w kuchni! Dźwięk rozedrganego dzyndzla biurkowej lampki, która stoi u nas w warszawskim mieszkaniu na kuchenNym blacie, zainspirował mnie do jej napisania. Z kolei mojego realizatora dźwięku sama piosenka zainspirowała do zrobienia z fortepianu, na którym zagrałam akompaniament… gitary elektrycznej. Nadal nie wiem jak tego dokonał, ale o to mi chodziło!
  • „Kołysankę dla S.” napisałam na specjalne zamówienie mojego mentora, przyjaciela oraz niewyczerpanego źródła moich największych artystycznych inspiracji – Krzysztofa Szwajgiera. Znając moje podejście – sceptyczne, eufemistycznie rzecz ujmując – do kołysanek w ogóle, powiedział mi pewnego razu: „to w takim razie zamawiam u ciebie kołysankę!”. Pomyślałam, że to szaleństwo, więc… napisałam kołysankę tak naprawdę dosyć na przekór. Głównie, żeby mu udowodnić, że nie ma racji, twierdząc, że umiałabym to zrobić. Nagrywałam na Zoomie H4, siedząc pod kaloryferem w pokoju z fortepianem, więc w warunkach wprost przeciwnych do sterylnego dźwiękowo studia. Jednak coś z klimatu tej piosenki chciałam później umieścić też na płycie. Nieoceniony Paweł Szaliński uratował sytuację, podkładając pod całość trzaski starej winylowej płyty i właściwie nie robiąc nic już więcej.
  • Na okładce płyty przy piosence „Pokolenie JP” widnieje odnośnik: „w piosence wykorzystałam fragment audycji radiowej Józefa Patkowskiego z 1961 roku”. Tak naprawdę oprócz wstępu i zakończenia, które rzeczywiście są wiernym cytatem z audycji taty (w której pokazywał różne możliwości przekształcania głosu na potrzeby słuchowisk radiowych), postanowiłam zrobić też sample z jego głosu. Tym sposobem akompaniamentem jest tylko on.
  • Zamykająca płytę piosenka „Właściwy kierunek” powstała jako pierwsza i była pewnego rodzaju hołdem oddanym wyspie Thassos. Po niej następuje rodzaj bridge’u prowadzącego do ukrytego utworu – „Na ziemi”. Jest to moja aranżacja najbardziej znielubianej przeze mnie muzycznie kolędy, której tekst jednak wydaje mi się, w dobie ciągłych wojen, niesłychanie aktualny, ważny i jakoś mocno odrębny od swojego pierwotnego kontekstu.

Dlaczego warto sobie zaufać

fot. Valantis Nikoloudis

Z zamiarem popełnienia tego wpisu nosiłam się  już długo, ale bezpośrednią przyczyną jego napisania była pewna nieprzyjemna sytuacja. Nieprzyjemna, ale potrzebna, bo otwierająca oczy. I z tymi otwartymi oczami nNi zamierzam dziś rozłożyć kilka kwestii na czynniki pierwsze.

1. Tylko ja mogę wyznaczyć swoje granice

Sytuacja była z pozoru błaha i taka, jakich wiele – niejeden na moim miejscu machnąłby ręką. W wirtualnej rzeczywistości, w mediach społecznościowych ktoś wyraził swoją opinię, nie do końca pochlebną, na temat jednego z moich blogowych wpisów. Jego prawo do opinii, moja odpowiedzialność za własne słowa, którą zawsze z godnością ponoszę. Nie ma we mnie najmniejszego żalu o treść komentarza niepochlebnego – pojawił się natomiast we mnie żal o jego formę.
Tekst, na który poświęciłam sporo czasu i energii, w którym nie siliłam się ani na odkrywanie nowych nieznanych lądów, ani na ekspercki ton, tekst, w którym opierałam się na swoich prywatnych doświadczeniach, przemyśleniach oraz czytanych przeze mnie książkach, z różnych zresztą dziedzin (taką również formę ma cały mój blog), został odebrany jako „wyważanie otwartych drzwi”, co – choć jako opinia, może by i było ciekawym głosem w ewentualnej dyskusji – zostało mi niestety wytknięte w sposób nie tylko zaczepny i napastliwy, ale również agresywny. Ponieważ delikatne przypomnienie, że to jedynie wpis, a nie naukowa zgłębiająca temat rozprawa, nie zdjęły z odpowiedzi „oponenta” ciężaru ataku, odruchowo odcięłam możliwość naszego dalszego kontaktu (zwłaszcza, że w świecie realnym jesteśmy dla siebie całkowicie obcymi ludźmi).
Nie uznałabym tej historii za wartą opisania, gdybym nie uzmysłowiła sobie tego, co zadziało się po wszystkim we mnie środku. Zaczęłam zadawać sobie pytania:

Jak moje stanowcze odcięcie się zostanie zinterpretowane przez innych?
Czy teraz ludzie pomyślą, że na każdą krytykę reaguję blokadą, jak jakieś małe dziecko?
Czy przylgnie do mnie łatka dzikuski, z którą nie można się nie zgodzić?

– pytania, które zaczęłam sobie zadawać

Robiąc jednak coś, co od dłuższego czasu staram się uskuteczniać, czyli krok w tył, do miejsca, z którego jest szersza perspektywa, z którego wyraźniej wszystko widać, z którego zwiększa się dystans, uświadomiłam sobie dość szybko, że jakiekolwiek odpowiedzi na powyższe pytania nie mogą mieć dla mnie żadnego znaczenia. Nikt przecież nie zna mnie tak dobrze jak ja i nikt nie może wiedzieć co będzie dla mnie w danej sytuacji najlepsze. I nie mam na myśli znania siebie dłużej, mam na myśli dążenie do pełnej jedności i łączności ze sobą. Do poczucia, że jesteśmy dla siebie wystarczający, że w każdym z nas mieści się Wszechświat, że jesteśmy całością (o tym też pisałam w tekście Czy bycie połową jest jednostką chorobową?). Osoby wierzące w Boga nazwą to kontaktem z nim (bo wg ich wiary Bóg jest w każdym z nas). Jeśli głęboko zastanowimy się nad tą łącznością ze sobą, nad samowystarczalnością w metafizycznym sensie i nad tym, że jesteśmy odrębną i absolutną całością, łatwo zrozumiemy, jak ogromną mamy siłę, jak wielką moc.
Ja w opisanej wyżej sytuacji chciałam oddać tę moc innym, w dodatku obcym sobie ludziom. Chciałam im pozwolić zadecydować, czy mogę, czy też nie mogę postąpić tak, jak czułam, że powinnam. Nie robiąc tym zachowaniem przecież nikomu krzywdy, jednak narażając się na niezrozumienie (siebie i swoich intencji).
A prawda jest bardzo prosta – moje granice przebiegają dokładnie w tym miejscu, w którym zaczyna się czyjaś nieuzasadniona, bezinteresowna agresja. I przynajmniej w życiu wirtualnym, którego zasady są znacznie prostsze, niż w tym realnym, mogę o nieprzekraczanie tych granic zadbać zdecydowanym chirurgicznym cięciem, manifestując swoją niezgodę na atak (nie tylko zresztą wobec mnie samej).
Jakież może więc mieć w tej sytuacji znaczenie, że jakaś zupełnie inna jednostka, o innej historii i wrażliwości, jakaś inna całość, trzy minuty po zajściu już go nie pamięta lub że nie dostrzega agresji tam, gdzie ja widzę ją wyraźnie? Czy oznacza to, że tej agresji nie ma? Lub że nie powinnam sobie ufać? Przecież skoro tę agresję czuję, a dam się przekonać, że to mi się tylko wydaje, będzie to znaczyło, że ufam innym ludziom bardziej, niż sobie. Ale oni – nie będąc moim Wszechświatem – nie wiedzą przecież co jest dla mnie najlepsze. I tu jest chyba właśnie sedno sprawy.

2. Pułapka bycia miłym

Nie bardzo wiem, czy to rzeczywiście różnica między wychowywaniem dziewczynek, a chłopców, bo nigdy nie byłam chłopcem, ale nie jestem jedyną kobietą na świecie, której od najmłodszych lat wpajano, że trzeba być grzeczną i miłą, i która w dorosłym życiu widzi w tym wpajaniu pewien problem. Z pozoru lepiej być miłym, niż niemiłym. Na pewno też – co już ustaliłam wyżej – nie jest dobrze być agresywnym.
Jednak pewne społeczne (!) oczekiwanie wobec kobiet, by były zawsze miłe i grzeczne, tłumi nasze (kobiece) bardzo pierwotne i zdrowe odruchy i niestety zaburza naszą łączność z samymi sobą. Bo co wtedy, kiedy gdzieś w środku czujemy, że mamy tylko dwa wyjścia (a czasem tak właśnie czujemy):

1) zrobić coś, co w swojej głowie interpretujemy jako zachowanie niegrzeczne czy niemiłe (choć często to tylko nasza interpretacja) wobec drugiej osoby, ale za to się obronić

2) być do końca miłym i grzecznym dla bliźnich, nikogo nie urazić, ale zawieść siebie samego, zawieść swoje zaufanie?

Myślę, że największy problem polega na tym, że potrafimy bardzo długo nie widzieć krzywdy, jaką sobie wyrządzamy poprzez wybranie wariantu drugiego. Pomijam oczywiście, że rzadko kiedy rozwiązania są tylko dwa, ale na pewno to, co może sprawić, że w każdej sytuacji będziemy czuć ze sobą jedność, to obdarzenie się pełnym zaufaniem. Pełnym zaufaniem co do swojej intuicji, pełnym zaufaniem co do swojej odpowiedzialności za siebie i pełnym zaufaniem co do swojej trzeźwej oceny rzeczywistości (choćby takiej oceny, że w jakiejś dziedzinie nie wiemy nic i szukamy takich osób, które staną się naszymi w niej mentorami – to także mam na myśli, pisząc o zaufaniu do siebie samego).
Nie uważam też, że bycie nieuprzejmym, chamowatym, czy opryskliwym to jakaś wartość sama w sobie. Choć jest to ostatnio modne, osobiście tego nie cenię. Piszę raczej o gotowości bycia uznanym nawet za osobę niegrzeczną, by bronić siebie wtedy, kiedy poczujemy się zagrożeni. A to jednak różnica. Ta gotowość nas jakoś dystansuje i wyznacza kierunek (zwrócenie się ku sobie, a nie ku drugiemu człowiekowi). A mogę zapewnić z własnego doświadczenia, że „niemiłym” można być w na tyle kulturalny sposób, by inni nas za to jeszcze potem szczerze szanowali i cenili.

3. Dogmat o nieomylności własnej

No tak, powiedzą sceptycy, więc teraz nie będzie można ci już nic powiedzieć, bo sama wszystko wiesz najlepiej. Otóż, nie. Nie chodzi mi o dogmat o nieomylności własnej. Potrzebujemy innych ludzi, innych światów, konstruktywnych dyskusji, innych zdań i innych punktów widzenia. Potrzebujemy ich do wymiany energii, do sprawdzania, czy nasz mózg funkcjonuje prawidłowo, czy nie nakręcamy się na coś, co nie jest być może tego warte, wreszcie potrzebujemy też stymulacji. Równocześnie potrzebujemy też – oprócz brania – dawać innym ludziom te wszystkie cenne rzeczy, które mamy im do zaoferowania. Jednak zmierzam do tego, że zarówno dawać, jak i – może nawet zwłaszcza – brać możemy naprawdę mądrze wtedy, kiedy będziemy całością, Wszechświatem, a nie niepewną częścią. Jest w tym pewien paradoks, że dopiero pełni możemy być naprawdę otwarci.
Wracając do mojego nieszczęsnego przykładu, wcale nie twierdzę, że nikomu nie udałoby się mnie przekonać, że komentarz, który poprzez swoją formę zrobił mi przykrość, agresywny jednak nie był. Podejrzewam, że gdyby jakiś językoznawca przedstawił mi rozsądne argumenty za tym, że ten konkretny dobór słów nie musiał się z agresją wiązać jednoznacznie, umiałabym mu nawet przyznać rację, a nawet przemyśleć swoją reakcję. Różnica jednak – dla mnie zasadnicza – między:

1) opisaną tutaj sytuacją, a

2) pierwszym, co mi przyszło wtedy do głowy, czyli strachem, jak inni odbiorą moje odruchowe zachowanie

polega na tym, że:

Ad. 1) mam pełne zaufanie do siebie, i wiem, że posiadając w danym momencie daną wiedzę, zachowałam się najlepiej jak tylko mogłam, by siebie ochronić, a to zaufanie z kolei daje mi spokój i otwartość, z jakimi chętnie posłucham argumentów, które być może mnie przekonają, że zagrożenie jednak nie było aż tak duże; i że być może mogłam się zachować jednak inaczej

Ad. 2) nie mam żadnego zaufania do siebie i wierzę w to, że inne jednostki mają prawo zadecydować za mnie, a tym samym odbieram to prawo sobie.

Głęboko wierzę w to, że ta druga postawa jest niehumanitarna, niemoralna i bardzo, bardzo niebezpieczna.

P.S. Na deser proponuję kilka inspirujących filmików na opisywany przez mnie temat (niektóre pojawiają się na tym blogu już drugi raz):

P.S.2 W pewnym sensie zostając w tematyce bycia wierną sobie całością, załączam swoją wersję piosenki „I like that” Janelle Monáe, która ostatnio bardzo mnie rozbujała i której tekst jest dość mocno spójny z powyższym wpisem. Dodatkowo nagrywałam ją tylko na głosy, a dla mnie taki moment spotkania moich wszystkich głosów w jednym czasie i miejscu to bardzo metafizyczne przeżycie, przybliżające mnie na pewno do bycia swoim własnym Wszechświatem 😉