scenariusz: Matt Tyrnauer
reżyseria: Matt Tyrnauer
gatunek: dokument
produkcja: USA
rok powstania: 2016
oryginalny tytuł: Citizen Jane: Battle for the City
pełny opis filmu wraz z obsadą
Kilka dni temu miałam ogromną przyjemność – w ramach cyklu „Kino, którego szukasz” w Zakopanem* – uczestniczyć w pokazie wspaniałego filmu dokumentalnego „Obywatelka Jane. Walka o miasto”, przybliżającego postać niesamowitej Jane Jacobs. Pokaz był poprzedzony niezwykle ciekawym słowem wstępnym Grzegorza Piątka – architekta, krytyka i historyka architektury, badacza dziejów Warszawy, kuratora, publicysty, od 2011 roku współprowadzącego Fundację Centrum Architektury, w której odpowiada m.in. za polskie wydania książek Jane Jacobs.
Jane Jacobs – dziennikarka, pisarka, aktywistka miejska, wieloletnia mieszkanka Nowego Jorku, autorka słynnej książki „Śmierć i życie wielkich miast Ameryki” – wywarła nieprawdopodobny wpływ na rozwój urbanistyki XX wieku. Film ukazuje jej zmagania z Robertem Mosesem – jednym z najbardziej kontrowersyjnych nowojorskich urbanistów, w którego wizji Jacobs widziała ogromne zagrożenie dla całej społeczności miasta.
Po wielkim kryzysie, jaki dotknął Nowy Jork w latach 30. XX wieku, realnym problemem stały się slumsy i ich koszmarne warunki sanitarne. Trudno odmówić pewnej racji Mosesowi, który nazywał je „tkanką rakową” i wierzył, że jedynym słusznym rozwiązaniem jest wyburzenie takich miejsc. Problemem było jednak to, co chciał w zamian wybudować. Jego pomysłem na odnowiony Nowy Jork był bezduszny, brzydki modernizm (w myśl źle zinterpretowanej wizji Le Corbusiera) i pozbycie się wraz z niszczejącymi slumsami całego życia ulicy i wszystkiego, co stanowi o duchu miasta, a w zamian wprowadzenie sztucznie wytyczonych – zza biurka – miejsc do pracy, zabawy i rekreacji oraz mieszkania, co ściśle wiązało się z odizolowaniem od siebie poszczególnych grup społecznych miasta.
Bardzo istotne też, że były to czasy, w których architektura i urbanistyka stanowiły branżę niemal całkowicie zdominowaną przez mężczyzn. Wtedy właśnie pojawiła się Jane Jacobs, mówiąca głośno i wyraźnie (podczas przemów, w felietonach, aż wreszcie w książce „Śmierć i życie wielkich miast Ameryki”) o konieczności obserwowania miasta i wyciągania z tego obserwowania wniosków. Mówiła o czymś, co było kompletnym przeciwieństwem działań Mosesa. Podczas kiedy on dążył do odgórnego sztucznie ustalonego porządku i narzucenia go mieszkańcom, Jacobs udowadniała, że jedynie wnikliwe przeniknięcie w naturalne struktury miasta i zrozumienie, jakie są prawdziwe potrzeby zamieszkującej go społeczności, są kluczem do udoskonalenia tego, co się sprawdza i wyeliminowania tego, co się nie sprawdza. Takie podejście wymaga jednak wrażliwości, otwartej głowy, znakomitej intuicji i umiejętności obserwatorskich, a żadnej z tych rzeczy nie można było zarzucić Robertowi Mosesowi.
Film jest poruszający nie tylko ze względu na dominujący w nim temat przestrzeni miejskiej i pojawiające się pytanie, jaką rolę odgrywa miasto w życiu swoich mieszkańców. Przede wszystkim pokazuje niesamowitą, odważną, kompletnie niezależną w swoim myśleniu kobietę-wizjonerkę, która w czasach, kiedy uznawano, że miejsce kobiety jest w kuchni, nie zważając na mody i przyjęte trendy po prostu mówiła to, co myślała. A jej ogromną siłą była właśnie umiejętność nieskrępowanego narzuconymi schematami myślenia.
Dziś trudno sobie wyobrazić rozmowę o urbanistyce bez tez, które – wtedy jako zupełnie przełomowe – głosiła Jacobs. Wydają się nam oczywiste, żeby nie powiedzieć, że czasem wręcz banalne. Jeśli jednak uzmysłowimy sobie, że w swoich czasach zwracała na nie uwagę jako jedyna, zrozumiemy jak dużo wniosła do historii architektury.
„Obywatelka Jane. Walka o miasto” to trzymający w napięciu od początku do samego końca (i dostarczający nam całej gamy przeróżnych emocji) dokument, okraszony znakomitą muzyką Jane Antonii Cornish.
Gorąco polecam!
ZWIASTUN:
*P.S. Pokazy w ramach cyklu „Kino, którego szukasz” odbywają się zawsze w jeden czwartek miesiąca w Kinie Sokół. Jeśli jesteście akurat w Zakopanem i macie ochotę na rozrywkę bardziej wymagającą, niż ta, która sama o sobie daje głośno znać, bardzo gorąco zachęcam do zapoznania się z ofertą tego cyklu (wystarczy kliknąć w poniższy baner lub TUTAJ) i polubienia tej strony, żeby być na bieżąco – naprawdę zawsze trafiają się perły!
A jeśli akurat terminowo nie uda się Wam wpasować w żaden seans z tej serii, zachęcam do odwiedzenia studyjnego Kina Miejsce w tym samym budynku (zawsze interesujący repertuar znajdziemy TUTAJ).
oczami nNi 