Pies wiele zmienił w naszym życiu. I nie chodzi tu o nowe obowiązki czy pewne uciążliwości z opieką nad nim związane (Żuli ma swoje traumy, do wyjścia z których potrzebuje od nas dużych pokładów cierpliwości, samozaparcia, a do tego systematyczności). Chodzi o weryfikację ludzi, którzy nas otaczają. Nie jesteśmy przesadnie towarzyscy, nie zabiegamy o bycie w centrum niczyjej uwagi, ani częste spotkania z bliźnimi (oprócz dosłownie dwóch wyjątków). Niemniej jednak okazuje się, że nawet my umiemy dostrzec różnicę między czasami, kiedy mogliśmy sobie bezkarnie wyjść gdzieś razem na całą noc, a sytuacją obecną (nota bene przejściową), kiedy stosunkowo niedawno nauczyliśmy naszą sunię zostawania przez większość dnia tylko z jednym z nas, a dopiero dwa razy zostawiliśmy ją na kilka godzin zupełnie samą. Wydłużaliśmy i ciągle wydłużamy czas jej połowicznego i całkowitego osamotnienia w domu stopniowo i powoli, wedle zaleceń behawiorystów (wierzymy im, że pierwsze efekty naszej ciężkiej i codziennej pracy zobaczymy być może już za rok). Nagle okazało się, że te z naszej perspektywy małe i niespecjalnie bolesne ograniczenia… uwierają innych. Bo „tak nie może być zawsze”, „pies nie może nami manipulować”/„nas terroryzować” i wszelkie inne mądrości ludowe zakładające, że pies całą swoją energię poświęca na obmyślanie chytrego planu, jak uprzykrzyć ludziom codzienność, a jak już go wprowadzi w życie, cieszy się, bo złośliwość to jego drugie imię. Na Artemidę! Psy to nie koty przecież!
Sprawdzam!
Od kiedy mamy psa, niektóre domy się na nas zamknęły, ale inne okazały się dla bardziej wymagających nas otwarte jeszcze szerzej niż wcześniej. Zostaliśmy oblani z jednej strony kilkoma kubłami zimnej wody, ale z drugiej, falą ciepła, zrozumienia i gotowości pomocy. I to była jedna z ważniejszych lekcji. Choć nasze pomaganie i wspieranie bliskich w potrzebie, jak również nasza dla nich gościnność i życzliwość nigdy nie były z naszej strony działaniem wyrachowanym i obliczonym na jakiekolwiek korzyści w zamian, jednak dopiero w tej trudniejszej chwili doszło do mnie z całą mocą jedno: że w każdej dobrej i zdrowej relacji musi istnieć zasada wzajemności. I nie chodzi tu ani o transakcyjny charakter naszych stosunków (ja ci to, ale pod warunkiem, że potem ty mi tamto), ani o aptekarską dokładność w dawkowaniu serdecznych gestów i liczeniu, czy aby na pewno tyle samo dostaliśmy ich w zamian. Raz „więcej” daje jedna strona, innym razem druga. „Więcej” zresztą w cudzysłowie, bo jak mierzyć wsparcie, wysłuchiwanie czy możliwość wspólnego milczenia? To mniej, więcej czy na równi z pomocą materialną na przykład? Odpowiedź jest bardzo indywidualna, ale w każdym przypadku na ogół jakoś w środku ją znamy. Doszukiwanie się w tym konkretnej liczby procentów i w oparciu o te obliczenia „dawanie dokładnie tyle samo, co druga strona” – jak czasem radzą samozwańczy internetowi terapeuci – to oczywiście efektownie brzmiąca bzdura. Przez „wzajemność” rozumiem obopólną korzyść z bycia w relacji; wnoszenie do swoich żyć unikalnej jakości, która każdą ze stron wzbogaca. Może to nie zabrzmi dobrze, ale dopiero „w potrzebie” zrozumiałam, że mamy prawo traktować własną dla bliskich empatię oraz troskę jak lokatę kapitału, na który w trudnym momencie będziemy mogli liczyć. Interesownie byłoby mieć je tylko z takich pobudek, jednak jeśli na jedną stronę można liczyć, a druga jest wyłącznie tą, która liczy, nie może być mowy o partnerstwie, które jest podstawą każdej zdrowej relacji.
Te przemyślenia bardzo dużo mi dały. Przez swoje ADHD, ale też patriarchalne wychowanie oraz różne traumy, mam problem z proszeniem o pomoc. Łatwiej mi się odnaleźć w roli przyjaciółki wysłuchującej, niż takiej, która sama też czasem chce być wysłuchana. (Do bycia wysłuchaną tworzę sobie dość pewnie sztuczne przestrzenie funkcjonujące w mojej głowie jako głębokie relacje, którymi jednak – przez wspomniany brak wzajemności – w rzeczywistości nie są. Próbuję się z tym uporać.) Do tego staram się ograniczać bycie kłopotliwą do minimum. Bo:
- nie wypada,
- nie jestem pępkiem świata,
- ktoś się może z tym źle poczuć i na pewno mi o tym nie powie.
W mojej głowie odzywają się fałszywe tezy, którymi zostałam kiedyś nakarmiona.
Ad 1. Czy kategoria wypada/nie wypada ma w ogóle rację bytu w głębokich relacjach?
Ad 2 Nie jestem pępkiem świata rozumianego jako świat zewnętrzny – jestem jednak (a z pewnością być powinnam!) pępkiem swojego prywatnego wszechświata, o który warto dbać, m.in. po to, by nie musiał robić tego za mnie właśnie świat zewnętrzny.
Ad 3 W rozmowie z kimś naprawdę bliskim milczenie na temat tego, co mnie boi i uwiera sporo mówi o jakości takiej relacji, ale przede wszystkim o nas samych. Nieotwieranie się przed przyjacielem tłumaczone obawą o jego samopoczucie oraz lękiem, że nie będzie umiał być wobec nas uczciwy (np. mówiąc, że czymś go nieintencjonalnie uraziliśmy lub że w danym momencie zrzucamy na jego barki zbyt dużo) nie jest wcale troską o niego, obnaża natomiast nasze gigantyczne problemy z zaufaniem. Zaufaniem zarówno przyjacielowi, że kiedy już zrzucimy przed nim gardę, nie będziemy z tego powodu cierpieć, jak i samym sobie, że w razie jakiejkolwiek porażki, doskonale poradzimy sobie z nawet bolesną sytuacją sami. To podwójnie nie fair.
Cały ten rozdział pozornie niezwiązany z Żuli jest o tym, że dopiero przy okazji stania się dla innych zdecydowanie bardziej kłopotliwymi w związku z powiększeniem się o nią naszej rodziny (co nie było wcześniej w naszym stylu), miałam okazję powiedzieć bliskim wokół:
– Sprawdzam!
Dobro tego małego, bardzo ciężko doświadczonego przez życie psa, wypchnęło mnie daleko poza orbitę własnego komfortu. Zmierzyłam się z koniecznością niesamowicie trudnego dla mnie poproszenia najbliższych o pomoc i jeszcze trudniejszego usłyszenia od nich odmowy. Jednak dzięki temu doświadczeniu wiem już, że sama nie jestem do niczego zobligowana. Że dałam już dużo, nawet z nawiązką i mam dziś prawo nie pomagać każdemu zawsze, tym bardziej, kiedy czuję, że odbywa się to kosztem mnie samej. Równocześnie ci, których nie miałabym nawet odwagi i sumienia o nic prosić (bo znam ich sytuację), sami oferowali pomoc. Zaczęłam dostrzegać różnicę między relacjami obarczonymi ciężarem, niezręcznością i przemilczanym latami problemem wymieszanymi z poczuciem obowiązku, a tymi, w których trudne położenie jednej strony jest równoznaczne z wyciągnięciem do niej ręki przez drugą bez zbędnych słów, krygowania się, przepraszania czy proszenia. Okazało się, że mamy wokół kilkoro wspaniałych, dobrych i wspierających przyjaciół. Pięknie jest móc się o tym przekonać.
Cała wioska
Pamiętam, jak lata temu zaczynało się mówić o tym, że młode matki są często przytłoczone nadmiarem dobrych rad zewsząd – że tu trzy grosze wtrąci teściowa, tam mamusia, jeszcze na spacerze jakieś kompletnie obce zaglądające do wózka osoby. I myślałam sobie, że wystarczy po prostu tego nie słuchać. Styli wychowawczych jest mnóstwo, podobnie jak styli żywienia czy ubierania malucha. Oczywiście nie jest prawdą, że dziecko należy do rodzica i że ten może z nim wyprawiać, co mu tylko przyjdzie do głowy. Do wychowania dziecka potrzeba całej wioski, w związku z czym, jeśli ktoś przy nas na swoje własne dziecko krzyczy, bije je, wyzywa czy upokarza, mamy moralny obowiązek interweniować. Jednak przemoc to nie wychowywanie. A bezprzemocowych styli wychowawczych jest całkiem sporo. Myślałam więc sobie, czytając o tych przytłoczonych matkach, że są biedne, biorąc w ogóle pod uwagę czyjekolwiek zdanie. Przecież to one są matkami i póki nie krzywdzą swoich dzieci, nikomu nic do tego, czy dziecko ma czapeczkę, czy nie albo w jaki sposób jest karmione. Cóż jednak na ten temat wiedziałam, naiwna ja?! Wszystko diametralnie się zmieniło, kiedy zaadoptowaliśmy pieska. Świat wokół zdał się zapełniony po brzegi fachowcami w dziedzinie wychowywania nie tylko dzieci. Gdzie nie zrobiliśmy z Partnerem kroku, tam czyhała na nas jakaś fantastyczna wychowawcza rada, na ogół mocno rozmijająca się ze zdaniem behawiorystów i naszymi przekonaniami. To zresztą szybko zostało nam wytłumaczone: behawioryści za swoją pracę biorą pieniądze, więc powiedzą wszystko, co nam się spodoba by je z nas zedrzeć, a brutalna prawda nie jest wcale od tego, żeby się podobać. Brutalną prawdę wali się między oczy w imię bezwzględnej szczerości. Specjaliści szczerzy nie będą nigdy. Specjaliści mają swoich konsumentów zadowalać. Logiczne. Prawdziwymi specjalistami, takimi bezinteresownymi, są Polacy. Z urodzenia. Z (tej) ziemi.
Do głupich komentarzy osób na ulicy potrafiłam się jeszcze w miarę zdystansować. Nie wszystkie zresztą były nieuprzejme, choć nie ukrywam, że jak usłyszałam, że
mam świetnego psa, bo szczeka na Arabów,
to miałam ochotę odpowiedzieć, że:
na razie jest demokratyczna i szczeka równo na wszystkich, ale uczę ją, żeby wyładowywała całą swoją agresję podszytą lękiem tylko na ksenofobach, bo i tak nie ma z nich żadnego pożytku, to niech się chociaż na to przydadzą.
Przykre jednak było słuchanie od bliskich uwag typu: „osiągnij rezultat, na który behawioryści dali nam rok, w maksymalnie miesiąc”. Miałam poczucie presji, tego że komuś kończy się cierpliwość, a ja mam się do tego ze swoim dosyć dzikim psem dostosować. Wypłakiwałam w poduszkę każdą obelgę pod jej adresem (wypowiedzianą niby to w żarcie, niby z dystansem), każdy idiotyczny epitet „niegrzeczna”, każde podważanie kompetencji naszych doskonałych behawiorystów czy w końcu moją ulubioną frazę „nie ciaćkaj się z nią, to tylko pies”. Oczywiście, jak typowy ADHD-owiec, uznałam z automatu, że inni są mądrzejsi i wiedzą ode mnie więcej. Jednak czy na pewno w tym konkretnym przypadku? W najbardziej chyba krytycznym momencie, kiedy myślałam, że moja głowa za chwilę eksploduje, a nie odpowiadam już przecież wyłącznie za siebie – mam pod opieką wymagającego pieska, doszło do mnie z całą mocą, że naprawdę nie ma znaczenia, co inni w tej kwestii myślą. Mają swoje życie i tam pole na eksplorowanie własnych dobrych rad. Jeśli kogoś drażni, że zamiast narażać przerażonego psa na dodatkowy stres, dawkuję mu wg wskazań fachowców trudne sytuacje bardzo powoli, że rezygnuję na jakiś czas z życia towarzyskiego (a trochę też z siebie), żeby wyprostować jego traumy, że widzę minimalne efekty, które przynosi łagodność i zerowe efekty, które przynosi brak cierpliwości i „zakazywanie” szczekania – ma pełne prawo być rozdrażniony. I jak każda dorosła osoba musi sobie z tym poradzić. Ma do tego narzędzia, a jeśli jeszcze nie ma – wie gdzie się zwrócić, by je dostać. Nie jest to w najmniejszym stopniu moje. Za psa natomiast to ja z Partnerem jesteśmy odpowiedzialni i to on jest całkowicie na nas zdany. Tradycyjnie największe wsparcie miałam w Partnerze, który jest na tyle mądry, że nie da się go niczym urazić – można co najwyżej wystawić samemu sobie świadectwo. Przyjmował więc uwagi do wiadomości, czasem wręcz doceniał szczerość, z jaką zostały wypowiedziane, koniec końców rozumiejąc jednak znacznie lepiej niż ja, że Żuli i tak nie rozumie ludzkiej mowy, a na nasz stosunek do niej nie może przecież wpłynąć czyjeś zdanie na jej temat.
Nasza mała schizofrenia
Kiedy Żuli się u nas pojawiła, była wyraźnie zafascynowana lustrem. Przeglądała się w nim często. Mieliśmy wrażenie, że w jakimś sensie rozumie jego ideę, skoro tyle czasu przed nim spędza, a także patrzy przez nie również na nas. Jednak nieco ponad miesiąc później wszystko się diametralnie zmieniło. Pewnego dnia po prostu widząc swoje odbicie, zaczęła przeraźliwie szczekać, szczerząc zęby. Myślałam, że przybliżenie jej do obszczekiwanego obiektu sprawi, że zobaczy, że coś się jej pomyliło, ale było tylko gorzej. Wpadła w jakąś histeryczną rozpacz, a serce waliło jej jak oszalałe. Mocno trzymała mnie przednimi łapkami pilnując, bym sama nie podeszła zbyt blisko i odstraszała zębami „potwora z lustra”. Czy był to jednorazowy epizod, który już się nie powtórzył lub też powtarzał sporadycznie? Niestety nie. Następnego dnia byłam zmuszona zakryć lustro prześcieradłem i tak już zostało do naszego wyjazdu z Zakopanego. Od tej pory przestało chodzić wyłącznie o jej własne odbicie. Wystarczyło, że zauważyła, że w łazience nad umywalką jest lustro, w którym się przecież nie odbijała, i już był krzyk. Wystarczyło, że podczas zmroku wnętrza pomieszczeń odbijały się w oknach. Nakręcały ją wszelkie ekrany (telewizora, komputerów), szafki ze szklanymi drzwiami, szkła w ramkach do zdjęć wiszących na ścianach. Czy zdjęłam ze ściany niemal wszystko, żeby się nie denerwowała? Tak. Co gorsza, zaczęłam w pewnym momencie ulegać jej paranojom. Stałam się wyczulona już nie tylko poza domem – na dzieci, dorosłych, biegaczy (tak, to oddzielna kategoria), wszelkiego typu wózki, samochody, hulajnogi, rowery, worki na śmieci, psy, ptaki, koty, konie, niedźwiedzie, daniele, łanie (mieszkamy w Zakopanem), jeże, dziki, łosie, szakale, lisy (mieszkamy w Gdańsku), – ale także absolutnie wszędzie na jakikolwiek skrawek czegokolwiek, w czym cokolwiek może się odbić. W dodatku na naszym drewnianym zakopiańskim suficie zauważyłam coś, co przypominało ślady stóp. Partner, chcąc mnie wyśmiać, z lekkim przerażeniem stwierdził, że też je widzi…
Zaczęłam czytać o halucynacjach i schizofrenii u psów. Zdania w wiarygodnych źródłach są podzielone, ale niektóre z nich twierdzą, że psy mogą na nią zapaść, jeśli ich życie – zwłaszcza za młodu – było zbyt mało urozmaicone, a w końcu nasza psinka zanim do nas trafiła, przez 1,5 roku nie była wypuszczana z domu. Nie ukrywam, że nastał dla nas bardzo uciążliwy czas. Trudno było się czymkolwiek zająć, bo Żuli wpadała w swoje spazmy. Słowo „szczekanie” nie opisuje zresztą wiernie tego, czego byliśmy świadkami. To były raczej ataki histerii, podczas których miała wymalowane na pyszczku przerażenie, choć równocześnie przywdziewała maskę rasowej morderczyni. Nasi znajomi zaczęli się jej bać. W Gdańsku również nie raz słyszeliśmy, że to pierwszy pies, którego ktoś się autentycznie boi. (I jeśli mam być stuprocentowo szczera, nie jest to stan rzeczy, który bym przesadnie demonizowała.) Potem kilka razy zdarzyło jej się nie poznać mojego Partnera i w amoku szczekać także na niego, a raz go nawet ugryźć w rękę. Byliśmy załamani tak radykalną psychiczną zmianą naszej kochanej suni. Czasami wracała dawna Żuli i to były wspaniałe momenty pełne czułości, które próbowaliśmy czerpać garściami. Nie ma słodszej istoty niż Żuli nad ranem, czekająca aż się obudzimy i patrząca na nas z miłością. Nie ma kochańszego zwierzątka niż Żuli tuląca się do nas obojga naraz (jak również podsiadająca mnie, kiedy mam ochotę usiąść na swoim Partnerze). Ale jej coraz częstsze odchodzenie od zmysłów było nie lada wyzwaniem. W Gdańsku do przedmiotów odbijających doszły jeszcze cienie, z rzadka przedmioty matowe oraz sporadycznie absolutnie wszystko. Wyobraziliśmy sobie nas samych za kilka lat bez przyjaciół, znajomych i rodziny, zdanych wyłącznie na siebie, w ciemnym, wyłożonym prześcieradłami mieszkaniu, bez luster i jakichkolwiek elementów, które cokolwiek odbijają, przytulonych do siebie w trójkę i powtarzających małej, jak mantrę:
– Wszystko jest dobrze, nic się nie dzieje.
(Zakrawa to na szaleństwo, ale niejedno moje samotne z nią popołudnie tak właśnie wyglądało.) Z wizytą u weterynarza czekaliśmy, bo zależało nam na lekarzu z Gdańska, na pobyt w którym przypadnie większość jej leczenia. Wizyta sprawiła, że odetchnęliśmy z ogromną ulgą. Co prawda nasz słodki kochany potwór mało co nie zagryzł pani doktor (co przy cenie, jaką sobie zaśpiewała i nieścisłościach w cenniku dla pacjentów nie było zupełnie nieuzasadnione), ale jedno stało się wreszcie jasne. Żuli półtora miesiąca temu urodziła urojone szczenięta. Nagle wszystkie jej obsesyjne, czasem przerażające, kompletnie irracjonalne reakcje zaczęły mieć sens – broniła swoich urojonych młodych! Stąd większe wyczulenie i agresja. Dodatkowo czeka ją też badanie wzroku, bo z naszych osobistych obserwacji wynika, że może mieć z nim problemy, podobnie jak ze słuchem i węchem (całkiem niezłe kombo jak na psa). Agresję tłumaczy również wykryte w badaniach krwi obniżenie jednego z hormonów tarczycy. Być może to dopiero wierzchołek góry lodowej, ale cieszy nas bardzo, że możemy jej już podawać leki. W pewnym sensie mieliśmy rację, że ma omamy. Urojone szczenięta na szczęście dość szybko udało się nam oddać w dobre ręce. Jak stwierdził mój Partner, nikt nawet nie zauważył.
Trudy rodzicielstwa
Oczywiście pies to nie dziecko, ale z całą pewnością wspólna opieka nad Żuli trochę nam uświadomiła w czym szum. Dzielenie z partnerem frustracji spowodowanych ciągłym szczekaniem już jest sporym wyzwaniem dla związku, więc mogę się tylko domyślać, jak się sprawy mają z nieustającym dziecięcym płaczem. Doskonale rozumiem, że można mieć czasem wszystkiego serdecznie dosyć. W Gdańsku na Partnera czekało zatrzęsienie pracy zawodowej. Przejęłam na siebie obowiązki domowe i opiekę nad Żuli. Szybko pogodziła się z zostawaniem tylko ze mną, ale też… dokazywała również tylko mnie. Kiedy wracał padnięty Partner, cieszyła się jak dziecko, dając mu wszystko, co w niej najlepsze (co czasem też potrafiło go zmęczyć). Mnie przypadły w udziale często długie godziny szczekania, warczenia i miotania się, wywołujące u mnie nieraz płacz bezsilności. Bierzesz na ręce psa, który jest jedną wielką agresywną kulką (a wiemy, że ta agresja jest agresją lękową) i tłumaczysz mu, że „tam nic nie ma”‚ „to tylko cień” (tu cała pantonima, żeby jej pokazać, na czym polega to zjawisko) czy „wszystko jest dobrze”, a jej serce wali jak oszalałe, gotowe walczyć o swoje urojone szczeniaki, a często również mnie. Oczywiście od kiedy zrozumieliśmy, o co chodzi, było już zdecydowanie łatwiej, ale na pewno każde z nas przeszło własny moment krytyczny. Partner po kilkudniowej pracowitej „nieobecności” zszedł u Żuli na dużo dalszy plan niż ja (wykończona z kolei tym, że moje wyjścia przeżywała mocniej). Oczywiście wszystko dość szybko wróciło do normy. Partner odbudował z małą relację, wyprowadzając ją na kilka spacerów, no i podając jej hormony (słodkie kropelki wręcz ubóstwia, a że są one bardzo niebezpieczne dla ludzi, zwłaszcza kobiet, podawanie ich jej jest ich prywatnym wieczornym rytuałem). Ja byłam zmęczona przede wszystkim tym, że nie da się psu wytłumaczyć, że jego lęki są irracjonalne i że nie może szczekać, warczeć i growlować przez dwadzieścia cztery godziny na dobę, ale najgorszy był moment, w którym ugryzła mnie w twarz. Oczywiście była to moja wina. Pies był przerażony (nie mam pomysłu, co ją wtedy uruchomiło), a ja – kompletnie pozbawiona instynktu samozachowawczego – trzymałam tuż przy jej pyszczku swój policzek. Nastąpiła tzw. agresja przeniesiona, o której wiem, no i… tydzień chodziłam z siniakiem pod okiem, zupełnie jak bym była żoną górala. Ok, nieprzyjemna sytuacja, dosyć bolesne ugryzienie. (Czy miałam nauczkę i trzymam się od niej dalej, kiedy wpada w furię? Ależ skąd! Nie umiem się jej bać, więc pogryzła mnie w swoich krytycznych momentach jeszcze trzy razy, ale już nie w twarz, no i słabiej.) Choć dziś się tego bardzo wstydzę, górę wzięło wtedy moje ego. Pomyślałam, że jestem na nią wściekła, że jak tak mogła postąpić, że ja dla niej tyle, a ona taka niewdzięczna. Czy wstydzę się tego, że poczułam się bardzo źle? Czy wstydzę się tego, że doprowadziła mnie ugryzieniem do łez? Nie. To jest ludzkie i naturalne. Wstydzę się tego, co z tymi emocjami zrobiłam później. Żuli się wcale nie prosiła o pomoc. To ja chciałam mieć psa, a żeby połączyć tę egoistyczną pobudkę z pomocą psiakowi, który jej potrzebuje, było dla mnie oczywiste, że weźmiemy psa ze schroniska, by dać mu kochający dom. Ona nie ma wobec nas żadnych długów. Nie mam prawa oczekiwać wdzięczności, a już tym bardziej zapanowania nad instynktem, który jest od niej silniejszy. Pretensje mogę mieć wyłącznie do siebie i też nie powinnam z tym biczowaniem samej siebie nadto przesadzać. Zdarzyło się, trzeba wyciągnąć wnioski. Póki nie jest stabilna (a nie jest i czeka ją cała długa diagnostyka i dopiero kiedy badania nic nie wykażą, będzie sprawdzana pod kątem choroby psychicznej), cała odpowiedzialność za naszą relację spoczywa tylko na nas.
Pomyślałam, że o ile byłam dla niej tylko oschła, ale potem ją mocno przytuliłam i od tego czasu jesteśmy jeszcze bliżej, to sprawy miałyby się już inaczej z dzieckiem. Nie chciałabym nigdy powiedzieć czegoś tak głupiego i niesprawiedliwego, jak to, co pomyślałam o Żuli, własnemu dziecku. Jasne, że jesteśmy tylko ludźmi, popełniamy błędy, nie ma na świecie rodziców idealnych, itd., jednak są pewne krzywdzące schematy, które powtarzane bez zastanowienia od pokoleń potęgują międzypokoleniową traumę. Myślę, że tam, gdzie czyjeś losy zależą tylko i wyłącznie od nas, nie ma miejsca na nasze ego, ani nawet na partnerstwo. Musimy doskonale wiedzieć, co jest tej małej istocie potrzebne do wzrostu i dawać jej to wraz z miłością, życzliwością i serdecznością. Musimy być konsekwentni, cierpliwi i nauczyć się stawiać granice (w tym wypadku nie dla nas, ale dla dobra podopiecznego). Jakaś część mnie oczywiście marzy o partnerstwie z Żuli i prawdopodobnie kiedyś przyjdzie taki dzień, że będzie to możliwe. Dziś jednak jej dobro i zdrowie jest na tym samym miejscu, co moje własne (pora przestać się dawać gryźć). Niech to jednak nikogo nie zwiedzie – ona niesamowicie dużo wniosła do mojego życia. Przewróciła je do góry nogami, pokazując, jak powinnam dbać przede wszystkim o siebie.
Potwór z lustra
Myślę dziś, że nie mogłam przygarnąć psa w lepszym dla siebie czasie. Niedługo wcześniej dostałam diagnozę ADHD i zaczęłam wreszcie leczenie z prawdziwego zdarzenia połączone z psychoedukacją. Zalecenia, które dostałam zarówno od mojej wspaniałej (wreszcie) psychiatry, jak i od terapeutki, pokrywają się z moimi obowiązkami wobec Żuli. Ranne spacery, systematyczność i rutyna, czy ćwiczenie asertywności są znacznie łatwiejsze, kiedy mogę się „schować za psem” – spełniając jej potrzeby, spełniam równocześnie swoje własne. Paradoksalnie to, co wynika z ADHD, czyli moja niewiara w siebie, w swoją wartość i ważność, a także traktowanie innych lepiej od siebie odzywają się we mnie i dzięki nim łatwiej mi o siebie zadbać, wiedząc, że w ten sam sposób dbam też o psa. Systematyczność i rutyna są dla mnie najtrudniejsze. Równocześnie są dla mnie bardzo ważne, zwłaszcza w depresyjnych stanach. Dokładnie tego samego potrzebuje pies, zwłaszcza po tak trudnych przejściach. Ze spacerami i rutyną sprawa jest jasna, ale jak się do tego ma asertywność?
Otóż każdy opiekun psa reaktywnego z pewnością wie, co oznacza dla takiego stworzenia zbyt bliskie spotkanie z innym psem czy człowiekiem. Wie też, jaką zmorą są podbiegacze, czyli psy chodzące bez smyczy, które podbiegają, żeby się przywitać. Oczywiście nie ich wina – są spokojne i towarzyskie, natomiast nie jestem w stanie zrozumieć ich opiekunów, którzy widząc, że biorę swojego rozhisteryzowanego psa na ręce i robię wszystko, żeby nie patrzył w dół, na zdziwionego moim z kolei zachowaniem podbiegacza, zamiast szybko go do siebie odwołać, głośno się dziwią, albo zachowują tak, jak by mieli cały czas świata. (W takiej właśnie sytuacji Żuli ugryzła mnie mocno w nogę po raz drugi – nie wytrzymała napięcia.) Mam coraz mniejsze opory i chyba prędzej czy później pozwolę jej ugryźć takiego psa, żeby opiekunowi coś w końcu zaświtało. Nie robię tego tylko ze względu na jej stres (kiedy pies na smyczy ugryzie psa bez smyczy, odpowiedzialność ponosi opiekun tego drugiego). Kiedy z daleka widzimy psa, robię dużo, żebyśmy się nie musiały z nim spotkać. Często słyszę wtedy z od jego opiekunów „on nie ugryzie” albo „mój nic nie zrobi”. Kiedyś było mi głupio, próbowałam siebie i Żuli tłumaczyć. Dziś priorytetem jest dla mnie jej stan, więc rzucam tylko bez zbędnych emocji „ale ona gryzie” i odchodzę. Wiem, że nie mogę dopuścić, żeby ktoś obcy ją dotknął czy częstował smaczkami. Nie wdaję się w żadne zbędne rozmowy (co jest mi bardzo na rękę, bo nie ukrywam, że ta wspólnota psich opiekunów zaczynała mnie już trochę drażnić). Kiedy Żuli szczeka, trzymam ją albo bardzo blisko nogi, albo biorę ją na ręce, więc przestałam już za jej zachowanie przepraszać. Wyjątkiem są dzieci, ale tu jakoś udaje mi się nie dopuszczać do jej agresji.
Jak już kiedyś pisałam, asertywność to nie arogancja. Staram się nie być nieuprzejma, ale zrozumiałam wreszcie, że nie bycie przesadnie uprzejmą nie jest równoznaczne z nieuprzejmością. Podobnie z osobami, na które, okazuje się, że nie mogłam liczyć. Gdyby nie chodziło o psa, może machnęłabym ręką, może znowu wszystko pięknie i racjonalnie sobie wytłumaczyła (to jeden z mechanizmów obronnych, sprawiający, że porzucamy samych siebie). Nie chowałabym urazy czy złości, bo „przecież nic takiego się nie stało”, „każdy ma prawo…”, „każdy jest wolny”, itd. Guzik prawda! Stało się! Dzięki Żuli, dla której chcę jak najlepiej, dostrzegam mocniej bycie nie fair również w stosunku do samej siebie. To niesamowite, jak zmieniła mi się perspektywa. W swoich własnych oczach przestałam być tylko (?) sobą. Od jakiegoś czasu jestem też psią mamą i ponieważ moja psiórka zasługuje na wszystko, co najlepsze, ja – jako jej opiekunka – również nie mogę się zadowalać byle czym. Psy są papierkiem lakmusowym naszej emocjonalnej stabilności. Wyczuwają, jak nikt inny, nasze niepokoje. (Z jakiegoś powodu Żuli pozostawiona sama z Partnerem potrafi być spokojna, a ze mną – nerwowa i agresywna wobec innych.) Dla pieska po przejściach, niestabilnego, hormonalnie rozchwianego, do tego jeszcze z prawdopodobnie wieloma fizycznymi dolegliwościami (podejrzewamy m.in. problemy z brzuszkiem i cierpliwie czekamy na umówione jego USG), nic nie jest tak ważne, jak bezpieczny dom ze stabilnym opiekunem. Mam dla kogo o siebie zawalczyć. Choć to oczywiście smutne, że przez niemal 39 lat nie zrobiłam tego dla siebie.
Pisałam o jej lękach i moim osłabieniu, kiedy po raz tysięczny powtarzam jej, że nie musi się bać zakrytej szmatkami mikrofali (pamięta doskonale, że w niej też się odbija). Powtarzam, przytulam, odwracam jej uwagę, rozpraszam. Z drugiej strony… jeszcze całkiem niedawno cierpiałam dokładnie tak samo, obarczając tym wszystkim mojego biednego Partnera. Wykwity bujnej wyobraźni łączyły ze sobą strzępki różnych faktów i formowały mi mojego prywatnego „potwora z lustra”. Potrafiłam cała się trząść i… również wpadałam w agresję lękową. Tak samo później ją przekierowywałam na najbliższych. Nienawidziłam siebie takiej, kiedy w chwilach największego wzburzenia wychodziły ze mnie najstraszniejsze demony. To coś, nad czym nie umiałam zapanować. Nie wiem, co mi pomogło. Psychoterapia, leki, czy może jedno i drugie. Plus na pewno gigantyczne poczucie bezpieczeństwa w związku, które przychodziło jednak długo i powoli. I wcale nie ze względu na zachowanie Partnera, ale moją umęczoną biedną głowę. Może dlatego kiedy nasza psióreczka growluje, wystawiając zęby, jestem właśnie tą osobą, która się jej nie boi, a przytula ją i całuje (kiedy mała mi na to pozwala). Rozumiem emocje, które są pod spodem. Widzę, jak bardzo są pierwotne. Pomagając jej, pomagam sobie. Nie tylko dlatego, że im bardziej będzie spokojna, tym nam będzie z nią łatwiej, ale też dlatego, że robię dla niej to wszystko, co powinnam już dawno zrobić dla siebie. I zaczynam odkrywać, że to jest nie tylko osiągalne, ale też łatwiejsze niż się spodziewałam.
P.S. A na deser piosenka, która idealnie obrazuje nasze próby przyzwyczajenia Żuli do zostawania tylko z jednym z nas.
Jeśli podoba Ci się, jak piszę, i chcesz mnie docenić,
kliknij w poniższą ikonkę i postaw mi, proszę, wirtualną kawę 
Moda na ADHD
oczami nNi 