Dziś Walentynki – święto, do uwielbienia którego już się tu zdążyłam przyznać. Mogłabym oczywiście znowu rozwodzić się (nomen omen zresztą) nad tym, jaką jestem szczęściarą, mając u boku tak wyjątkowego Partnera, ale o tym już wielokrotnie pisałam, również rok temu z tej samej okazji. Dobry zdrowy związek natomiast nie jest już kwestią szczęścia, ale codziennej pracy. Bez pracy… nie, nie to nawet, że nie ma kołaczy… Bez pracy nie zauważymy toksyn, a niezauważane, nawarstwiające się toksyny mogą zatruć związek tak mocno, że jego odbudowanie nie będzie już możliwe.
To się czuje!
Kiedy byłam bardzo młodą, wchodzącą powoli w dorosłość dziewczyną, męczyło mnie pytanie:
A kiedy już spotkam jakiegoś mężczyznę i mi się spodoba, to skąd właściwie będę wiedzieć, że to jest TO?
– pytanie, które mnie męczyło, kiedy byłam bardzo młodą, wchodzącą powoli w dorosłość dziewczyną
Pytanie ogólne, niekonkretne, mało jasne, ale spotykające się zewsząd z taką samą, równie ogólną, niekonkretną i mało jasną odpowiedzią:
To się czuje!
– odpowiedź, z którą się spotykało
Miałam w głowie bezgraniczny chaos, bo czułam bardzo, bardzo dużo. Przede wszystkim ogromną, rozsadzającą mnie od środka potrzebę seksu i ucieczki od roli grzecznej dziewczynki, a także obsesyjny lęk przed byciem wziętą za cnotkę. Czułam, że chcę być podziwiana i pożądana przez starszego mężczyznę, który będzie mógł być tylko mój (więc może jednak kompleks Elektry?). Czułam, że chcę mieć swój własny związkowy, niedostępny nikomu z zewnątrz, pełen wolności i rozerotyzowania świat. Świat, w którym uzależnię się w pełni od mężczyzny, równocześnie jego też od siebie uzależniając. Czy to, co wtedy czułam było zdrowe? Ani trochę! Co na fali tego, co czułam, do siebie przyciągnęłam (jakie poprane indywiduum, a potem jakie kolejne), można się tylko domyślić…
Ostatnio trafiłam gdzieś w sieci na bardzo mądre słowa o tym, że w relacji ważniejsze od tego, co czujemy w stosunku do drugiej osoby jest to, jak my sami się w jej obecności czujemy. Możemy kogoś bardzo podziwiać, doceniać jego intelekt, pasję czy mądrość, ale jeśli w naszych kontaktach z nim dominuje strach, poczucie własnej bezwartościowości czy jakiś niezrozumiały dyskomfort, to to jest właśnie prawdą o naszej relacji. Dziś dawnej mnie na to dziwnie postawione pytanie odpowiedziałabym:
Jeśli TYM nazywasz uczucie, w które warto zainwestować, relację z człowiekiem, która ma szansę przetrwać całkiem długo, to przyjrzyj się temu, jaka się pod jego wpływem stajesz. Nie, nie zlewaj się z nim w jedno (jeśli seks Ci to zaburza, to z nim zaczekaj). Przyglądaj się przede wszystkim właśnie sobie dużo uważniej niż kiedykolwiek wcześniej. Po pierwsze sprawdź, jak się w jego obecności czujesz, a po drugie – co jeszcze moim zdaniem ważniejsze – czy dokonują się w Tobie zmiany na lepsze. Zmiany, które nie dokonałyby się bez niego. Czy on jest Twoją inspiracją…
Oczywiście doszłam do tego dopiero, kiedy poznałam swojego Partnera. Naszą niesamowitą historię opisywałam TUTAJ.
Zmienianie się
Zmiany są wpisane w rozwój. Kiedy niewiele się w naszym życiu czy myśleniu zmienia, to znaczy, że się nie rozwijamy. Nie ma więc nic dziwnego w tym, że zaczynając nowy związek nastawiamy się na zmiany. Gorzej jeśli to partnera chcemy zmienić na własną modłę (w tym niestety celują kobiety), sami nie zmieniając się ani o milimetr. Oczekiwać zmian możemy tylko i wyłącznie od siebie, bo tylko na siebie mamy wpływ. Partnerów wręcz przeciwnie – powinniśmy brać takimi, jacy są tu i teraz, rozumiejąc, że będą się rozwijać, a wraz z rozwojem też zmieniać w coraz lepszą wersję siebie. (Wiara w to, że w lepszą wynika po pierwsze z miłości, a po drugie z zaufania do partnera, ale też naszej wobec niego intuicji.) Kiedy poznając kogoś, od razu oczekujemy od niego zmiany lub zmienienie go stawiamy sobie za cel, to znak, że nie jesteśmy zauroczeni tym człowiekiem, lecz swoim wyobrażeniem na jego temat. Jedynym człowiekiem (poza nami samymi), jakiego możemy w jakimś sensie – i tylko do pewnego momentu – ukształtować, jest nasze dziecko. Nigdy partner.
Jeśli zaczynamy się z kimś spotykać, a potem wdrażamy tajny plan usidlenia go (np. szybkim ślubem) i zmienienia go w kogoś, kim nie jest i nigdy nie był, to jesteśmy toksykami pierwszej wody!
Być z toksycznym partnerem
I tak właśnie przechodzimy do sedna tego wpisu – relacji toksycznych. Nie ma jednej definicji toksyczności, bo nie jest to naukowy termin. Ja używam go jako antonimu do słowa „zdrowy”. Wszystko, co nie jest w relacji zdrowe, prędzej czy później stanie się toksyczne.
Toksyczny związek to nie tylko układ, w którym jeden partner jest katem, a drugi ofiarą. Toksyczny związek to taki, w którym np. przez problem z używkami lub/i agresją jednej strony, druga wpada w bardzo skomplikowany, trudny i niebezpieczny mechanizm współuzależnienia. Nie chcę przez to powiedzieć, że odpowiedzialność za toksyczność związku ponosi osoba uzależniona (lub/i agresywna) i współuzależniona w stopniu równym. Absolutnie nie. Jednak wciąż nie dość dużo mówi się o tym, że osoba współuzależniona również jest toksyczna. To straszliwy mechanizm przystosowawczy, który pozwala ofierze przetrwać w koszmarze związku przemocowego, ale równocześnie nie pozwala się jej z niego wydostać. Dla osób, które nigdy w takiej sytuacji nie były, to wszystko może brzmieć dosyć abstrakcyjnie. Próbując to jakoś wyjaśnić, mogę tylko spytać:
Czy będąc przystosowani do życia w nieustającym lęku o siebie, ale też o partnera, do życia, które toczy się tylko wokół uzależnienia (lub ataków agresji) partnera i jest właściwie nieustannym czuwaniem, wyrzeczeniem się siebie, a nawet wyrzeczeniem się trzeźwej (zdrowej) części partnera, by całym sobą służyć tej nietrzeźwej, chorej i toksycznej możemy być zdrowi i nietoksyczni?
Czy będąc przystosowani do toksycznego, wyniszczającego życia możemy być nietoksyczni?
Nie możemy! Moje kilkunastoletnie współuzależnienie (histrionia wpychała mnie od samego początku w związki, w których mogło się rozwinąć) to nie tylko bycie potulną, biedną, pokrzywdzoną, doświadczającą mnóstwa przemocy (również fizycznej) ofiarą. Moje kilkunastoletnie współuzależnienie to też kontrolowanie (nigdy rzeczy osobistych, ale najczęściej stanu spożycia), dające złudne poczucie panowania nad chaosem; a toksyczne związki to jeden wielki chaos. Moje kilkunastoletnie współuzależnienie to też ataki furii, szantażowanie kolejnych partnerów (najczęściej odejściem, którego nigdy tak naprawdę nie miałam w planie), opanowana do perfekcji sztuka okłamywania najbliższych w kwestiach związanych z nałogiem partnera oraz szaleńcza, chora, rozwalająca mnie od środka zazdrość o alkohol, która wydawała mi się tak kuriozalna i zawstydzająca, że kanalizowałam ją w jakichś nieistniejących kobietach, bo to wydawało mi się mimo wszystko łatwiejsze do zniesienia. Mniej upokarzające.
Kiedy po terapii weszłam w swój pierwszy nietoksyczny związek, byłam gotowa na wszystko, co nigdy nie miało się w nim szans przytrafić właśnie dlatego, że nie był toksyczny. Byłam więc gotowa na nieoczekiwane pretensje partnera i jego nagłe zmiany nastrojów, na wrzaski, wyzwiska, akty pogardy. Dodatkowo miałam nieustające wrażenie, że siedzę już spakowana na walizkach, gotowa do odejścia w każdym momencie, trzymając gardę. Tylko o ile to działało w związkach przemocowych, o tyle stanowiło duże utrudnienie dla budowania wzajemnego zaufania i zdrowej relacji, gdzie zagrożenia, na które byłam wiecznie gotowa, po prostu nie było. Równocześnie też fakt zbudowania relacji bezpiecznej i zdrowej nie gwarantuje wcale, że ta będzie trwać wiecznie…
Być toksycznym partnerem
Swoje współuzależnienie zrozumiałam i przepracowałam na kilkuletniej terapii. Toksyczność, do której musiałam się przed sobą przyznać, odeszła w zapomnienie wraz z wyeliminowaniem z najbliższego otoczenia nieleczących się alkoholików. Od tamtej pory do niedawna byłam święcie przekonana, że bycie toksyczną partnerką sprowadza się wyłącznie do potajemnego przeglądania telefonu partnera, odcinania go od jego pozazwiązkowego życia (które każdy z nas ma prawo, a nawet dla dobra związku powinien, prowadzić), obsesyjnej zaborczości, manipulowania seksem bądź jego brakiem, ciągłych pretensji o wszystko czy wreszcie narzekania na niego osobom trzecim (np. jego matce). Każdą z tych rzeczy uważam za odrażającą, żadnej z nich się nigdy nie dopuściłam i oczywiście są to zachowania cechujące partnerów toksycznych. Jednak nie oznacza to, że poza długim epizodem współuzależnienia nie byłam toksyczną partnerką. Tak, byłam toksyczną partnerką, a ściślej, bywałam taka w bardzo konkretnych momentach. Momentach napięcia, którego genezy, ale też nasilenia kompletnie nie rozumiałam. I bardzo chciałabym być dobrze zrozumiana. Nie usprawiedliwiam się, bo dla toksycznych zachowań nie ma usprawiedliwienia. Jest za to wyjaśnienie stojących za nimi mechanizmów, których każdy dorosły człowiek powinien być świadomy, ale bez terapii (a czasem nawet, pomimo bycia w terapii) niestety nie jest.
Jestem osobą mocno refleksyjną, do wielu rzeczy w sobie mam wgląd. Dysponuję całkiem dobrą intuicją, odbyłam kilkuletnią terapię indywidualną. Do tego mam zaszczyt tworzyć związek z Mężczyzną o niebywałej, niespotykanej wręcz inteligencji emocjonalnej. Bez profesjonalnej pomocy doszliśmy sami bardzo daleko, rozgrzebując bolesne rany i dokopując się niezwykle głęboko. Jednak dopiero moja zakończona niedawno znakomita i niesłychanie intensywna terapia grupowa, poddanie się obserwacji specjalistów i w końcu diagnoza pozwoliły mi lepiej zrozumieć, co mną powoduje, kiedy zaczynam zachowywać się w sposób toksyczny dla partnera, a więc również dla samego związku. Zrozumieć, by umieć przewidywać swoje reakcje i dusić je w zarodku. Często używamy złości do zatuszowania zupełnie innej emocji, która tkwi w nas głębiej. Czasem przykrywamy złością smutek, czasem gigantyczny strach. Jeśli dotrzemy do tego, co jest pod spodem, co nami kieruje, co wywołuje w nas napięcia, będziemy mogli wziąć odpowiedzialność za nasze zachowania. Co jest, nawiasem mówiąc, naszym obowiązkiem. Pisząc wyżej o duszeniu reakcji w zarodku, miałam na myśli reakcje wynikające z tych emocji, którymi tuszujemy nasze prawdziwe uczucia. Dzisiaj wiem, że pod moją złością kryje się strach. Odrzucam więc złość i reakcje, które u mnie wyzwala. Nie odrzucam jednak strachu. Nim się staram zaopiekować. Zamiast, przerażona, krzyczeć na mojego biednego Partnera (lub wymyślać absurdalne powody do sprzeczek), mówię Mu od jakiegoś czasu tak:
Jest we mnie ogromne napięcie. Chyba bardzo się boję. Nie wiem czego. Nie wiem, czemu teraz. Nie rozumiem, co się ze mną dzieje, ale potrzebuję Cię. I nie chcę Cię źle potraktować.
I – to działa! On mnie przytula, długo wtedy rozmawiamy. W moich oczach pojawiają się łzy. Często nie wiem dlaczego, ale pozwalam sobie czuć i nie rozumieć. Terapeutycznie to dla mnie milowy krok.
Jeden jedyny na zawsze
Przedostatni rozdział zakończyłam słowami:
Równocześnie też fakt zbudowania relacji bezpiecznej i zdrowej nie gwarantuje wcale, że ta będzie trwać wiecznie…
– „Być z toksycznym partnerem”
Wpadłam niechcący w pułapkę narracji o tym, że właściwy (?) związek to taki, w którym wszyscy będą żyli długo i szczęśliwie dopóki śmierć ich nie rozłączy. A to znowu też nie jest prawdą. Narrację tą cechuje nie tylko pewna infantylność czy – jak kto woli – idealizm, ale też nieuświadomiona pycha i egoizm. Chcemy nie tylko posiąść i mieć. Chcemy też posiąść i mieć na zawsze. O ile ze śmiercią najbliższych bardzo trudno się pogodzić, ale czujemy wobec niej jakiś respekt, o tyle rzadko kiedy czujemy go wobec odrębności osoby, z którą w związek wchodzimy. Chcemy jej dobra i szczęścia… ale tylko w naszych ramionach! Rzadko kiedy uwzględniamy we wspólnych planach scenariusz, w którym nasz partner będzie się rozwijać i zmieniać w innym tempie oraz w inny sposób niż my. Rzadko kiedy uwzględniamy we wspólnych planach scenariusz, w którym nasz związek przestanie naszemu partnerowi lub nam za jakiś czas służyć. Rzadko kiedy uwzględniamy we wspólnych planach scenariusz, w którym nasz związek zacznie któreś z nas unieszczęśliwiać. Wbrew pozorom ta świadomość kruchości związku wcale go nie skraca. Myślę, że wręcz przeciwnie. Sprawia, że zaczynamy rozumieć, że mamy siebie tylko tu i teraz. I podczas tego tu i teraz możemy zrobić tylko dwie rzeczy:
- cieszyć się sobą najpełniej, jak się da
- pracować nad tym, by następna chwila również mogła być wspólna
Czy podałam właśnie przepis na stworzenie związku, który będzie trwać wiecznie? Nie! O rozpadzie związku (nawet najlepszego) decyduje szereg różnych czynników i prawdopodobnie nieskończona liczba ich kombinacji. Myślę tylko, że w dobrych związkach potrzebna jest uważność na drugą osobę oraz świadomość samego siebie; bezustanne monitorowanie tego, co dzieje się ze mną, co dzieje się z ukochaną osobą, co dzieje się ze związkiem. W dobrej relacji trzeba dbać o każdą z tych trzech płaszczyzn, które się ze sobą w niektórych miejscach zazębiają, tak samo dobrze.
To o czym piszę, jest bardzo trudne. Myślę, że dla wielu niedostępne (chociażby ze względu na kulturę, światopogląd, religię czy wychowanie). Ból rozstania – nawet, jeśli ostatecznie przynosił ze sobą też ogromną ulgę – nie jest mi obcy. Ryzyko utraty osoby, którą kocham, wzbudza we mnie paniczny lęk, co pewnie potęgują u mnie zdiagnozowane zaburzenia depresyjne i lękowe. Konieczność umiejscowienia najważniejszej dla mnie relacji w trybie tu i teraz jest dla mnie z kolei przez zaburzenia histrioniczne szalenie trudna. Wiem natomiast – co jest pewnym paradoksem, – że praca, którą chcę i muszę codziennie wraz z Partnerem wykonywać, żeby nasz związek był zdrowy, uleczy także mnie samą. I to jest chyba właśnie potęga miłości! Nie białe konie, zbroje, warkocze czy wianki, tylko żmudna, nudna i nierzadko irytująca praca u podstaw…
P.S. A na deser łączę najbardziej chyba oczywistą piosenkę, z tym że w nieoczywistej, obłędnej aranżacji…
oczami nNi 
One thought on “Toksyczna miłość”