Tag: Galeria Władysława Hasiora w Zakopanem

Krótka historia pewnej dedykacji

fot. Marianna Patkowska

Od lat noszę w sobie ciągle żywe wspomnienie pewnej sytuacji sprzed wielu lat. Jako mała dziewczynka często odwiedzałam z tatą Władysława Hasiora w jego zakopiańskiej galerii, założonej w roku mojego urodzenia, zaledwie pięć miesięcy przed nim. Pisałam o tym już w dwóch tekstach: „10 mężczyzn na 10 marca – Władysław Hasior” oraz „Herbatka z Hasiorem”. Doświadczanie otaczającej mnie tak cudownie męskiej energii (tylko ja i dwóch najfantastyczniejszych na świecie mężczyzn – choć uczciwie przyznam, że byłam kochliwa i zakochiwałam się w większości taty przyjaciół) na pewno w dużym stopniu mnie ukształtowało. Tym bardziej, że każdy z nich rozpieszczał mnie do granic.
W mojej pamięci utkwiła najmocniej następująca scena. Mam kilka lat – nie pamiętam ile, wydaje mi się, że może 7, może 9, ale trudno mi to doprecyzować. Pan Władysław oprócz fragmentów zdezelowanych zabawek (co wpisało się już w krajobraz naszych spotkań), postanawia mi ofiarować jeszcze coś – swój album ze specjalnie dla mnie napisaną dedykacją. (Niezwykle mnie to – już po jej otrzymaniu – podekscytowało, bo jeszcze nigdy nie dostałam żadnego albumu z tematyką świecką; musiałam być już po pierwszej komunii!) Pech jednak chciał, że w trakcie jej pisania i podjętej próby wyjaśnienia nam, co robi, Hasior dostaje ataku astmy. Z zapamiętanego niewzruszenia mojego taty wnioskuję, że nie był to poważny atak, ale we mnie wywołał traumę, bo nie byłam jeszcze świadkiem sytuacji, w której ktoś nie może złapać tchu i właściwie nie wiadomo, jak mu pomóc. Pamiętam, że brzmiało to mniej więcej tak:

– Chciałbym… – tu łapczywe branie powietrza.
– Chciałbym… – kolejna próba.
– Chciałbym… – lekka irytacja i dalszy ciąg walki z astmą, aż w końcu… – … napisać testament.

Prawdopodobnie niedługo później było już po wszystkim i stało się jasne, że ostatnie słowa były żartem sytuacyjnym, który potrafię dziś w pełni docenić, jednak wtedy byłam absolutnie przerażona i niegotowa na jego rychłą śmierć. I wcale nie dlatego, że gdyby go zabrakło, nikt nie dawałby mi już tak cudownie zdezelowanych zabawek, jak on, ale dlatego, że go zwyczajnie uwielbiałam.
Ta scena wryła się we mnie bardzo głęboko. Ale… nie mogłam sobie przypomnieć, ani co dokładnie mi napisał w dedykacji, ani w którym dokładnie albumie. W rodzinnym domu wielokrotnie przeszukiwałam półki z książkami, za każdym razem dochodząc do przykrego wniosku, że jedyne albumy poświęcone twórczości Hasiora (znajdujące się zresztą nie na moich półkach) nie mają ani żadnej dedykacji, ani nawet autografu. Wiele lat żyłam całkiem wyraźnym wspomnieniem wydarzenia, na którego prawdziwość nie umiałam znaleźć żadnego dowodu. Aż tu nagle… pewnego pięknego warszawskojesiennego dnia zupełnym przypadkiem w kupce przeróżnych książek niewymiarowych położonych bokiem zaciekawił mnie pewien wąski grzbiet. I… TO BYŁ TEN ALBUM! Album „Hasior”, który otworzyłam drżącymi rękami, skrywał taką dedykację Mistrza dla dziesięcioletniej mnie:

fot. Marianna Patkowska

Jasnej Mariannie
Błękitnej Ozdobie
Nadziei Rodziców
i Gwieździe Sylwestra 2000 r.
Kolorowego Szczęścia
Gorąco życzy na zawsze
Hasior

26.XII.95 – Zakop.

– dedykacja Władysława Hasiora dla mnie z 1995 roku

Szczerze mnie wzruszył. Nie wiem tylko czym bardziej: pięknymi, niebanalnymi słowami, ciepłem, które przez tyle lat próbowałam w jakimkolwiek szczególe odtworzyć, czy w końcu wróżbą, że za pięć lat będę – jako wchodząca powoli w dorosłość dziewczyna – Gwiazdą Sylwestra? Rzeczywiście byłam, ale tego już niestety nie dożył, umierając rok wcześniej. Dokładnie w dniu moich czternastych urodzin.

Herbatka z Hasiorem

fot. Jan Lewandowski

W miniony weekend Muzeum Tatrzańskie w Zakopanem zorganizowało fantastyczne wydarzenie, jakim była Herbatka z Hasiorem, oczywiście w Galerii Władysława Hasiora. Może niezbyt fortunnie jest cytować siebie samą, ale z drugiej strony jednak ważne w tym miejscu wydaje mi się przypomnienie moich własnym słów z wpisu „10 mężczyzn na 10 marca” o tym właśnie artyście i moim emocjonalnym związku z jego twórczością.

„O czym już tu wielokrotnie wspominałam, Władysław Hasior plasował się w czołówce moich ulubionych dorosłych. Dorastałam w domu, w którym były jego prace, w tym moja ukochana – prezent ślubny moich rodziców od Hasiora – przedstawiająca dwa kopulujące robaki. Mama niestety nigdy nie podzieliła mojego entuzjazmu dla tego akurat dzieła oraz jego kontekstu.
Prawie każdy mój przyjazd do Zakopanego w dzieciństwie (mieszkam tu na stałe dopiero od ośmiu lat), był związany z odwiedzeniem z tatą Galerii Hasiora, a potem samego Hasiora w jego mieszkaniu nad Galerią. Warto przypomnieć układ samej galerii: jej przestrzeń jest otwarta na wysokość parteru oraz pierwszego piętra. Na dole mieści się sala główna, w której jest ekspozycja stała (tylko dzieła Hasiora), a na górze, gdzie wystawiane są ekspozycje czasowe prac różnych twórców, wąski korytarz z balustradą prowadzi do drzwi lokalu, który zamieszkiwał Władysław Hasior. Nigdy nie był oczywiście dostępny dla zwiedzających, a dziś już pewnie ma nowe przeznaczenie. Mistrz czasem oglądał zwiedzających z góry, zza balustrady.
Był niesłychanie ciepłym, serdecznym i fajnym człowiekiem. Pamiętam, że zawsze sączył góralską herbatkę z prądem (nie mam stuprocentowej pewności co do herbatki, ale na pewno zawsze był tam prąd) i dużo się uśmiechał. Do mojej ulubionej części takiej wizyty należał zawsze moment, w którym Hasior otwierał małe drzwiczki na środku mieszkania, prowadzące w dół (układ tego miejsca był naprawdę przedziwny) do krainy skarbów, czyli czegoś w rodzaju piwnicy, gdzie składowane były zdekompletowane zabawki. Mogłam oglądać wszystko, natomiast to, co pan Władysław pozwalał mi sobie wziąć do domu, znajdywało się tylko na jednym stole. Zasady były bardzo proste i przejrzyste i niezwykle mi się podobały.
Do tego, choć byłam dosyć mała (miałam pewnie nie więcej, niż dziesięć lat), zakochałam się w jego pracach od pierwszego wejrzenia. Uwielbiałam ducha tej galerii, przejmującą twórczość Hasiora (od zawsze moją ulubioną jego pracą był Sztandar Niobe), idealnie dobraną do ekspozycji muzykę, która również się do dziś nie zmieniła.
Władysławowi Hasiorowi zawdzięczam ogromny wkład w budowanie mojej wrażliwości i poczucia piękna.
Panie Władysławie, dziękuję!

P.S. Mistrz zmarł dokładnie w dniu moich czternastych urodzin…”

– fragment wpisu  „10 mężczyzn na 10 marca”

Do minionej soboty nie wiedziałam jednak o jeszcze jednej koincydencji – artysta otworzył swoją galerię… też w roku mojego urodzenia!
Idea Herbatki z Hasiorem była piękna i równocześnie prosta. Każdy tego dnia mógł przyjść za darmo do muzeum, zostać oprowadzonym przez kuratora, panią Julitę Dembowską (której wiedza i kultura osobista zrobiły na mnie ogromne wrażenie). Dłuższy czas góra galerii nie była dostępna zwiedzającym, tym przyjemniej było mieć teraz możliwość zarówno jej obejrzenia, jak i wysłuchania profesjonalnego komentarza. Po oprowadzeniu zostaliśmy zaproszeni na oglądanie slajdów dotyczących młodości artysty i herbatkę w… otwartym już pomieszczeniu, które było kiedyś mieszkaniem Władysława Hasiora. (Sam pomysł tego typu spotkania nawiązuje zresztą do herbatek, które Hasior robił czasem we własnej osobie dla swoich zwiedzających, będąc żywo zainteresowanym, jaka jest percepcja jego sztuki.)
Wejście do dawnego mieszkania Mistrza było to dla mnie niesamowitym przeżyciem. Nie umiem dokładnie określić, kiedy po raz ostatni odwiedziliśmy Hasiora z tatą, ale musiało to być co najmniej dwie dekady temu. Wiele rzeczy zamazało mi się już w pamięci; wiele rzeczy zostało przez Muzeum, na potrzeby zwiedzania, zmienionych, jednak… wejście do tej przestrzeni spowodowało, że natychmiast stanęły mi w oczach łzy. Momentalnie poczułam całą tę niesamowitą energię, którą jako dziecko tak uwielbiałam. Energię dwóch pięknych, silnych, utalentowanych, wielkich, ważnych dla kultury tego kraju mężczyzn, którzy siedzą przy stole, śmieją się, rozmawiają o sztuce i cieszą tym, że się spotkali, bo się po prostu bardzo lubią. Każdemu życzę, żeby mógł czegoś podobnego doświadczyć w swoim dzieciństwie.
Zarówno podczas zwiedzania, jak i oglądania slajdów, dowiedziałam się bardzo wielu interesujących i nowych dla mnie rzeczy; i na temat niektórych prac, i o niekonwencjonalnych pomysłach dydaktycznych Hasiora (co – biorąc pod uwagę, że dopiero weszłam na ścieżkę kariery nauczycielskiej i chwilowo więcej we mnie pytań niż odpowiedzi – było dla mnie niesamowicie cenne i ważne). Jednak wstrząsnął mną ten oto szkic Hasiora, wykonany do drogi krzyżowej, będącej jego pracą dyplomową na warszawskiej ASP (i znajdującej się w kościele św. Kazimierza w Nowym Sączu).

Zdjęcie szkicu pochodzi ze zbiorów Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem i mogłam je tu udostępnić swoim Czytelnikom jedynie dzięki uprzejmości tegoż.

Każda ze stacji miała formę złotej misy, w której wyrzeźbione były kolejne wydarzenia. Choć krzyż ze szkicu w efekcie końcowym wyglądał już nieco inaczej (krzyż umieszczony był nad każdą z mis w pewnej od nich odległości), jednak tak bardzo poruszył mnie sam pomysł, który Hasior przelał na papier. Bo trudno nie zauważyć tu odwróconego symbolu płci żeńskiej (♀), który jest równocześnie także symbolem bogini Venus i Afrodyty, ale także (w czym jakoś zdumiewająco łatwo doszukać mi się specyficznego poczucia humoru Hasiora) symbolem miedzi!
Ze sztuką jest jak z językiem – nawet jeśli intencją Hasiora nie było umieszczenie odwróconego żeńskiego symbolu na każdej stacji drogi krzyżowej, jednak narysował ten szkic właśnie w taki sposób, zdradzając swoją świadomą lub podświadomą potrzebę takiego ujęcia tego tematu. No a odwrócony żeński symbol w pracy sakralnej otwiera ogromne pole interpretacyjne! Warto też uświadomić sobie, jak niesamowicie współczesna i nowatorska była ta praca w czasie, w którym powstawała (taka wydaje mi się zresztą w dalszym ciągu). Choć trudno w to uwierzyć, ma już 61 lat – została ukończona w 1958 roku. Swoją drogą zabawne, że jeśli zamienimy ze sobą miejscami dwie ostatnie cyfry, wyjdzie nam data założenia galerii (i mojego urodzenia)!

P.S. Gorąco zachęcam do śledzenia facebookowego fanpage’a Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem. Wiem, że kolejna „Herbatka z Hasiorem” odbędzie się 23.02.2019 w sobotę o godzinie 10.30, a dowiemy się podczas jej trwania „do czego służył Hasiorowi aparat fotograficzny”. Jeśli ktokolwiek byłby w tym czasie w Zakopanem, naprawdę warto poświęcić godzinę na to wspaniałe wydarzenie!

XX Zakopiańska Akademia Sztuki im. Marka Markowicza

Właśnie dobiegło końca jedno z fantastyczniejszych wydarzeń kulturalnych w Zakopanem – Zakopiańska Akademia Sztuki, czyli zainicjowane już dwadzieścia lat temu przez Marka Markowicza kursy mistrzowskie dla utalentowanej muzycznie młodzieży. Po śmierci pomysłodawcy Akademii, schedę przejęła po nim jego żona, Barbara Markowicz, dbając o kontynuację pięknej idei męża i otaczając za każdym razem wszystkich uczestników i gości swoim niesamowitym ciepłem i życzliwością.
Przez półtora tygodnia uczniowie (rozpiętość wiekowa była bardzo duża – od dwunastu do dwudziestu sześciu lat) szkolili swój warsztat pod okiem wybitnych muzyków za dnia, by wieczorami koncertować przed dosyć nawet licznie zgromadzoną widownią sympatyków Akademii. W tym roku wykładowcami byli: w klasie skrzypiec – Szymon Krzeszowiec (pierwszy skrzypek Kwartetu Śląskiego oraz od kilku lat dyrektor artystyczny Akademii), Marcin Markowicz (drugi skrzypek kwartetu Lutosławski Quartet oraz dyrektor artystyczny Festiwalu Muzyki Kameralnej w Książu) i Marcin Baranowski, a w klasie wiolonczeli – Tomasz Strahl i Adam Krzeszowiec.
Tegoroczną Zakopiańską Akademię Sztuki, tuż przed koncertem inaugurującym, otworzyło (nieformalnie) w Willi „Atma” spotkanie z legendą ZAS, doskonałym austriackim pianistą Paulem Guldą. Muzyk opowiadał (po… polsku!) o swoim zawodowym, ale przede wszystkim emocjonalnym związku z przedsięwzięciem Marka Markowicza, co przeplatał wykonywaniem doskonałych utworów muzyki dawnej, a także swoich wzruszających improwizacji. Atmosfera, którą stworzył, pomogła choć na chwilę zapomnieć o uśmierceniu przez Muzeum Narodowe w Krakowie (remont!) obecnego tu niegdyś ducha Karola Szymanowskiego, a także o kontrowersyjnej „urodzie” nowego fortepianu (w brązowawą panterkę) oraz nawet jego nie najszczęśliwszym brzmieniu.
Koncert inauguracyjny odbył się następnego dnia, 21 października, w Miejskiej Galerii Sztuki, a gwiazdą wieczoru był wspaniały, nieoceniony Kwartet Śląski, który przypomniał poruszający, liczący już przeszło pół wieku, ale ponadczasowy Kwartet smyczkowy Witolda Lutosławskiego oraz towarzyszący im w sporo starszym, pięknym Kwintecie smyczkowym d-moll Witolda Maliszewskiego Tomasz Strahl. Ogromne wrażenie zrobiła na mnie kompozycja tego wieczoru, którą można byłoby zatytułować „Mistrz i uczeń”. Z jednej strony zostały wykonane dwa skrajnie różne estetycznie utwory, co było niezwykle ciekawe ze względu na to, że Lutosławski pobierał nauki u Maliszewskiego, a z drugiej zostały wykonane przez dwóch nauczycieli Akademii (Szymona Krzeszowca i Tomasza Strahla), którzy w najbliższych dniach mieli kształcić przybyłą na warsztaty młodzież. To naprawdę poruszające.

Bardzo dawno temu, w mojej muzycznej podstawówce na trzy panie, z którymi miałam fortepian, grać umiała tylko jedna.

– dygresja szkolna

Od środy 24 października do soboty 28 października mogliśmy usłyszeć znakomitych uczestników Akademii (dwa pierwsze koncerty w Miejskiej Galerii Sztuki, następnie w Willi „Atma” i finałowy w cudownej Galerii Władysława Hasiora). Środowy koncert został poprzedzony niezmiernie ciekawym wykładem charyzmatycznej muzykolożki, również związanej z Akademią od lat, Danuty Gwizdalanki – „Muzyczne mitologie stulecia”. Zetknięcie się z osobą o tak rozległej wiedzy, dodatkowo fantastycznie posługującą się językiem, jest czymś w Zakopanem ostatnich lat niestety rzadko spotykanym. (Tym bardziej więc cieszą takie inicjatywy jak Akademia czy opisywana przeze mnie tu wcześniej „Muzyka na Szczytach”.)
Wracając jednak do koncertów… Ogromną radością było słuchanie młodych, przejętych, zaangażowanych i niesłychanie utalentowanych instrumentalistów, którzy już teraz reprezentują bardzo wysoki poziom, a przecież ciągle są jeszcze na samym początku swojej muzycznej drogi. Choć poprzeczka została ustawiona niezwykle wysoko i nie będzie z mojej strony przesadą, jeśli napiszę, że wszyscy uczestnicy byli znakomici, jednak muszę wyróżnić jedną osobę, której ekspresja, wrażliwość, muzykalność i jakaś taka niewiarygodna iskra wbiła mnie w fotel (za każdym zresztą razem, bo wystąpiła na dwóch koncertach). To… zaledwie dwunastoletnia skrzypaczka Zofia Olesik – ogromny, odkrywany na naszych oczach talent!
A po pięknym koncercie finałowym w Galerii Władysława Hasiora, zakończonym wręczeniem uczestnikom i wykładowcom dyplomów, pozostał jakiś taki smuteczek, jak to zwykle bywa po ważnych i pięknych wydarzeniach. Wspaniała, panująca wśród organizatorów i uczestników rodzinna atmosfera udzieliła się także gościom Akademii, którym pozostaje już tylko czekać do następnej, za rok.